Παρασκευή, Ιουλίου 13, 2018
posted by Librofilo at Παρασκευή, Ιουλίου 13, 2018 | Permalink
Το ματωμένο του έργο
Το
ωραίο μυθιστόρημα "ΤΟ ΜΑΤΩΜΕΝΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟ" ("His bloody project") του Σκωτσέζου συγγραφέα Graeme Macrae Burnet (Κιλμάρνοκ 1967) - (εκδ. Μεταίχμιο, μετάφρ. Χ.
Παπαδημητρίου, σελ. 389), που προς μεγάλη έκπληξη όλων (ο συγγραφέας ήταν
μάλλον άγνωστος) μπήκε στην μικρή λίστα (short
list) των υποψήφιων για το σημαντικότατο βραβείο Booker το 2016, δεν είναι ένα κοινό αστυνομικό μυθιστόρημα, όπως
δείχνει με την πρώτη ματιά, αλλά έχει όλα τα στοιχεία που θα το έβαζαν σε αυτή
την κατηγορία. Η δεδομένη και εμφανής από την πρώτη σελίδα όμως ποιότητά του, το
τοποθετεί περισσότερο στην κατηγορία των κοινωνικών μυθιστορημάτων με
αστυνομική και κινηματογραφική υφή, καθώς ο συγγραφέας περιγράφει μια ιστορία που
εντυπωσιάζει με την απεικόνιση μιας κοινωνίας και μιας ιστορικής περιόδου.
"Γράφω
αυτό το κείμενο κατόπιν επιθυμίας του δικηγόρου μου κυρίου Άντριου Σίνκλερ, ο
οποίος από τότε που φυλακίστηκα εδώ στο Ινβερνές μου φέρεται με πολύ
περισσότερη ευγένεια απ' όση αξίζω και δικαιούμαι. Η ζωή μου υπήρξε σύντομη και
άνευ σημασίας, και δεν επιθυμώ να απαλλαγώ από την ευθύνη για τις πρόσφατες
πράξεις μου. Ο μόνος λόγος, επομένως, για τον οποίο εμπιστεύομαι αυτές τις
λέξεις στο χαρτί είναι για να ανταποδώσω στον δικηγόρο μου την καλοσύνη που μου
έχει δείξει."
Χάιλαντς,
Σκωτία Αύγουστος του 1869 και σε έναν οικισμό 9 μόλις σπιτιών σχετικά
απομονωμένο, ένα κτηνώδες τριπλό φονικό γίνεται. Ο νεαρός Ρόντερικ Μακρέι,
μόλις 17άχρονος, εμφανίζεται με αίματα στα χέρια και στο σώμα του, φωνάζοντας
ότι δολοφόνησε τον Λάχλαν Μακένζι (γνωστότερο στην περιοχή ως "Λάχλαν το
θεριό") και τα δύο του παιδιά, την μεγαλύτερη κόρη και τον μικρότερο γιό
του. Ο νεαρός συλλαμβάνεται και οδηγείται σε δίκη στο δικαστήριο του Ινβερνές.
Ο συνήγορός του προσπαθώντας να αποδείξει ότι ο κατηγορούμενος βρισκόταν την
ημέρα των φόνων σε ψυχική διαταραχή, ωθεί τον νεαρό να γράψει ένα ημερολόγιο με
την ζωή και τις ενέργειές του, μέχρι την ημέρα του φονικού. Για να
ισχυροποιήσει την θεωρία του, καλεί έναν διάσημο γιατρό της εποχής να εξετάσει
τον Ρόντερικ και να καταθέσει στη δίκη. Το αποτέλεσμα είναι σχεδόν
προδιαγεγραμμένο και η εκτέλεση φαίνεται σίγουρη, μόνο η απόδειξη παράνοιας
μπορεί να γλυτώσει τον νεαρό ο οποίος όμως φαίνεται απόλυτα λογικός και έτοιμος
να πεθάνει στην αγχόνη.
Κάτω
από την επιφάνεια της ιστορίας όμως υπάρχει η πραγματική αλήθεια και οι
καταστάσεις που ώθησαν τον Ρόντερικ να διαπράξει αυτά τα εγκλήματα. Η
πρωτοφανής οικονομική ανέχεια, ο εκφοβισμός που ασκούσε ο Λάχλαν Μακένζι είτε
ως διορισμένος χωροφύλακας του οικισμού, είτε ως εκπρόσωπος της μεγαλύτερης
οικογένειας, προς τον πατέρα και σε επέκταση στην οικογένεια του Μακρέι, οι
συνεχείς προσβολές προς τον πατέρα του Ρόντερικ είναι μερικά μόνο από τα
στοιχεία που αποκαλύπτονται κατά την αφήγηση του νεαρού δημιουργώντας μια
ζοφερή ατμόσφαιρα που η κατάληξή της δεν προκαλεί έκπληξη.
"Όταν
ο Λάχλαν στριφογύρισε τον κόφτη, έκανα ένα βήμα μέσα στην τροχιά του και,
απλώνοντας το αριστερό μου χέρι στον ώμο του, του κατάφερα ένα πλήγμα με το
τσαπί στο πίσω μέρος του κεφαλιού. Η λεπίδα δεν καρφώθηκε στο κρανίο του, αλλά
η πρόσκρουση ήταν αρκετή για να τον γονατίσει. Έριξε το εργαλείο και έμεινε
πεσμένος στα τέσσερα, εμβρόντητος. Πήγα πίσω του και στάθηκα από πάνω του, σαν
να ίππευα πόνι. Σήκωσα το τσαπί και, αποφασισμένος να τελειώσω τη δουλειά χωρίς
άλλη καθυστέρηση, το κατέβασα και με τα δυο χέρια. Το χτύπημα τον έριξε με τα
μούτρα στο πάτωμα, αλλά δεν διαπέρασε το κόκαλο, και εντυπωσιάστηκα από την
αντοχή του ανθρώπινου σώματος. Έμεινε πεσμένος μπρούμυτα στη γη, με τα μάτια
ανοιχτά, το στήθος να ανεβοκατεβαίνει σαν το ψάρι που σπαρταράει στην ακτή.
Τώρα είχα χρόνο να υπολογίσω σωστά το πλήγμα μου και, όταν κατέβασα ξανά το
όπλο μου, η λεπίδα εισχώρησε στο κρανίο του μ' έναν δυσάρεστο ήχο που μου
θύμισε μπότα που τη ρουφάει η λάσπη μέσα στον βούρκο. Με μεγάλη προσπάθεια
απέσπασα τη λεπίδα από το κεφάλι του. Τα χέρια συσπώνταν στα πλευρά του, αλλά
δεν μπορούσα να καταλάβω αν ανάσαινε ακόμη. Παρ' όλα αυτά, του έδωσα τη
χαριστική βολή με το τσαπί. Τη φορά αυτή διέλυσα τελείως το κρανίο του.
Μετά
έκανα ένα βήμα πίσω και μελέτησα το έργο μου. Το αίμα χτυπούσε στους κροτάφους
μου και ήμουν ζαλισμένος, αλλά ένιωθα ικανοποίηση για την επιτυχή έκβαση του
σχεδίου μου."
Γραμμένο
υπό μορφή ημερολογιακής καταγραφής κατά το μεγαλύτερο μέρος του και υπό μορφή
ντοκουμέντων - καταθέσεις συγχωριανών, περιγραφή της δίκης, κείμενα από
εφημερίδες της εποχής, το βιβλίο του Σκωτσέζου συγγραφέα φαίνεται με πρώτη
ματιά ως η ιστορική αναπαράσταση μιας πραγματικής ιστορίας (χρησιμοποιώντας
μάλιστα το οικογενειακό του επίθετο για να δώσει περισσότερη αληθοφάνεια σ'
αυτό), μόνο που δεν είναι, καθώς έχουμε μια ωραιότατη ιστορία (εμπνευσμένη
κατόπιν δήλωσης του συγγραφέα από την αληθινή ιστορία ενός Γάλλου αγρότη το
1835 που δολοφόνησε τρία μέλη της οικογένειάς του και στην συνέχεια έγραψε στην
φυλακή τα απομνημονεύματά του), με εξαιρετική δομή και στυλ.
Ο
Macrae-Burnet παίζει συνεχώς με
τα όρια της μυθοπλασίας και του ψευδο-ντοκουμέντου με ιδιοφυή τρόπο. Ο
αναγνώστης παρασύρεται από την δυνατή ιστορία και το κοινωνικό σχόλιο που είναι
εμφανές από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου. Οι συνθήκες διαβίωσης στα Χάιλαντς
(η κοινότητα του Culduie στην Βόρεια Σκωτία,
την οποία περιγράφει ο συγγραφέας είναι από τους αφανείς πρωταγωνιστές του
βιβλίου), οι αγροτικές εργασίες, η πείνα και η υποταγή στον πανίσχυρο ιδιοκτήτη
της περιοχής που έχει εξουσία για τα πάντα, η ανισότητα οικονομική και
κοινωνική δημιουργούν μια έξοχη λογοτεχνική ατμόσφαιρα και μαζί ένα δυνατό
σχόλιο.
Το
βιβλίο μοιάζει πολύ με τα υπέροχα "Έθιμα ταφής" της Χάνα Κεντ ως
θεματική και ατμόσφαιρα∙ υπάρχει μια τάση παγκοσμίως για αυτό είδος
λογοτεχνίας, της οποίας πρότυπο παραμένουν από τη μια το εμβληματικό "Εν Ψυχρώ"
του Τρ. Καπότε και από την άλλη, το αριστουργηματικό "Άλλο πρόσωπο της Γκρέις" της Μ.Άτγουντ.
Χρησιμοποιώντας
διάφορες πηγές ο συγγραφέας δημιουργεί ένα ιδιότυπο πολυφωνικό μυθιστόρημα, που
το μόνο το οποίο ξενίζει είναι η λογοτεχνικότητα της αφήγησης του χωριατόπαιδου
Ρόντερικ που έρχεται σε αντίθεση με το κλίμα που καλλιεργείται στην συνολική
αφήγηση για την πολυπλοκότητα του χαρακτήρα του και τις αντικρουόμενες απόψεις
γι' αυτόν. Ο αναγνώστης βρίσκεται διαρκώς μπροστά στο δίλημμα, για το καλό και
το κακό, για το πως αντιδράει κανείς απέναντι στην απανθρωπιά και την μοχθηρία,
για το στοιχείο της "βεντέτας", για την βιαιότητα και τα αταβιστικά
χαρακτηριστικά της αγροτικής κοινότητας που περιγράφει.
Ο
συγγραφέας χαρακτηρίζει το βιβλίο του "μυθιστόρημα για ένα έγκλημα"
που μάλλον ταιριάζει περισσότερο από τις ευκολίες των όρων
"ψυχολογικό" ή "δικαστικό" θρίλερ, καθώς το "ΜΑΤΩΜΕΝΟ
ΤΟΥ ΕΡΓΟ" είναι κάτι πολύ περισσότερο. Είναι ένα βιβλίο πολύ ωραίο και
ιδιαίτερα ενδιαφέρον, που το απολαμβάνεις και βυθίζεσαι σ' αυτό.
Βαθμολογία
79 / 100
δεν τον ξέρω τον Burnet, Άγη, αλλά η αστυνομική λογοτεχνία είναι λίγο αδικημένη, έχω την εντύπωση. αδικημένη και από το ίδιο το 18μελές Ιερατείο της σουηδικής Ακαδημίας (και ας είναι το κύριο εξαγωγικό λογοτεχνικό προϊόν της Σουηδίας), για το οποίο πολλά και τρομερά διέρρευσαν στις τελευταίες μέρες.
υγ. within the realm of a dying sun. η θεραπευτική δύναμη της μουσικής.