Μιά βιογραφία με μυθιστορηματική μορφή ή απλά η ιστορία μιας συναρπαστικής προσωπικότητας,το βιβλίο του Tom Reiss "Ο ΑΝΑΤΟΛΙΤΗΣ" (80) είναι ένα ογκώδες έργο ζωής το οποίο παρασέρνει τον αναγνώστη σε ένα ταξίδι στην Ευρώπη του μεσοπολέμου.

Το βιβλίο εξιστορεί την συναρπαστική (αλλά τόσο σύντομη ζωή) ενός ιδιόρυθμου και ενδιαφέροντα συγγραφέα ο οποίος γεννήθηκε ως Λεβ Νουσιμπάουμ,έκανε συγγραφική καρριέρα ως Εσάντ Μπέης ,την μεγαλύτερη του επιτυχία την έγραψε με ένα άλλο ψευδώνυμο Κουρμπάν Σαϊντ και πέθανε ανώνυμος και πάμπτωχος σε ηλικία 36 χρόνων.

Ο δημοσιογράφος T.Reiss προσπαθώντας να βρει την πραγματική ταυτότητα του Κουρμπάν Σαϊντ ο οποίος το 1937 έκανε τεράστια επιτυχία με μία νουβέλα το "ΑΛΙ ΚΑΙ ΝΙΝΩ" (ένα εξωτικό ρομάντζο που εκτυλίσεται στον Καύκασο,το 1970 η ερωτική αυτή ιστορία επανεκδόθηκε στα Αγγλικά και είναι πλέον ένα είδος cult μυθιστορήματος),βοηθούμενος από ένα παιχνίδι της μοίρας και συνδιάζοντας πληροφορίες τελικά ανακαλύπτει ότι το όνομα Κουρμπάν Σαϊντ τον οδηγεί στον Λεβ Νουσιμπάουμ ο οποίος γεννήθηκε το 1905 στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν.Γόνος ενός πλούσιου Εβραίου ιδιοκτήτη πετρελαιοπηγών και μιας Ρωσίδας επαναστάτριας μητέρας.Η ζωή του σημαδεύεται από την αυτοκτονία της μητέρας του στα 25 της,όταν εκεινος είναι 7 ετών.Μεγαλωμένος στα πούπουλα,βλέπει την ζωή του να ανατρέπεται με την Ρωσική επανάσταση και προσπαθώντας να διαφύγει με τον πατέρα του από τις σφαγές που γίνονται στο Μπακού,αρχίζει το απίστευτο οδοιπορικό της ταραγμένης ζωής του.Τουρκεστάν,Περσία,Μέση Ανατολή,πάλι πίσω στο Μπακού,Κωνσταντινούπολη του 1920-21,Παρίσι,Βερολίνο,Βιέννη και στο τέλος Ιταλία.

Ο συγγραφέας περιγράφει εξαντλητικά και πολύ αναλυτικά την πολιτική κατάσταση της εποχής στις χώρες από τις οποίες περνάει ο Νουσιμπάουμ.Επηρρεασμένος από την Περσία και την γοητεία της Κωνσταντινούπολης ο ήρωας διαμορφώνει εναν θαυμασμό γιά τους Μουσουλμάνους."Όταν περιφερόταν στους δρόμους της κατεχόμενης Κωνσ/λης το 1921...ο Λεβ πίστευε ότι είχε ανακαλύψει το νόημα της ζωής του στο φυλετικό και θρησκευτικό χωνευτήρι της παλιότερης αυτοκρατορίας του κόσμου."Πιστεύω ότι η ζωή μου άρχισε στην Κωνσταντινούπολη.Τότε ήμουν δεκαπέντε ετών.Είδα την ζωή της Ανατολής και κατάλαβα ότι όσο κι'αν λαχταρούσα την Ευρώπη η ζωη εδώ θα συνέχιζε να με γοητεύει γιά πάντα."

Η γοητεία που ασκεί επάνω του η Ανατολή είναι τόσο μεγάλη, ώστε προτού ακόμα τελειώσει την γυμνασιακή του εκπαίδευση στο Βερολίνο ,εγγράφεται στο Πανεπιστήμιο (με ψεύτικα χαρτιά),ως Εσάντ Μπέης Νουσιμπάουμ γιά να παρακολουθήσει μαθήματα τουρκικών και αραβικών.Από τότε αρχίζει να χρησιμοποιεί το όνομα Εσάντ Μπέης και κυκλοφορεί στους δρόμους του χαοτικού Βερολίνου της δεκαετίας του 20 ντυμένος ως Άραβας πρίγκηψ.Έχοντας μιά έμφυτη ικανότητα προς την παραμυθία περιγράφει ανατολιτικες ιστορίες στους φίλους του,τις οποίες κάποια στιγμή μεταφέρει στο χαρτί.

Στα 24 του εκδίδει το μυθιστόρημα "ΑΙΜΑ ΚΑΙ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ" το οποίο γνωρίζει τεράστια επιτυχία.Μέχρι τον θάνατο του στα 35-36 του εκδίδονται άλλα 14 βιβλία του,χωρίς να λογαριάσουμε τα 2 βιβλία που έγραψε ως Κουρμπάν Σαϊντ.Συγγραφέας κοινωνικών και ιστορικών ρομάντζων κυρίως,δεν διστάζει να γράψει τις βιογραφίες των Στάλιν,Λένιν,Μωάμεθ ενώ μέσα στα πλάνα του ήταν και μιά βιογραφία του Μουσολίνι η οποία δεν γράφτηκε τελικά.Όλα του τα βιβλία γίνονται μπεστ-σέλλερς και αυτή η επιτυχία είναι που τον καταστρέφει διότι όσο γνωστότερος γίνεται,τόσο περισσότεροι αρχίζουν να ψάχνουν τι υπάρχει πίσω από την ανατολίτικη εμφάνιση.Η Εβραϊκή του ταυτότητα γίνεται γνωστή και αρχίζουν οι απαγορεύσεις από το Ναζιστικό καθεστώς που μόλις είχε πάρει την εξουσία.Παντρεύεται μιά πάμπλουτη κληρονόμο και φεύγουν να ζήσουν στην Βιέννη που είναι λίγο περισσότερο ανεκτική σαν πόλη.Η γυναίκα του μετά από λίγο τον εγκαταλείπει,και ο Λεβ μετακομίζει στην Ρώμη όπου πιστεύει ότι ο Μουσσολινικός φασισμός προστατεύει τους Εβραίους.Μετά την συμμαχία του Μουσσολίνι με τον Χίτλερ,γλυτώνει παρά τρίχα την σύλληψη και αρχίζει να στέλνει τα χειρόγραφά του σε μιά Αυστριακή κόμισσα και να τα εκδίδει μέσω αυτής χρησιμοποιώντας το όνομα Κουρμπάν Σαϊντ.Καταφεύγει στο Ποζιτάνο,μιά ειδυλλιακή λουτρόπολη κοντά στο Σαλέρνο, όπου προσβάλλεται από την "νόσο του Ρενώ" (μιά μορφή γάγγραινας),και ζει μερικά χρόνια σε μεγάλη φτώχεια,ζητιανεύοντας λίγη μορφίνη γιά να καταλαγιάσουν οι πόνοι.Στην ανάμνηση κάποιων γερόντων της μικρής πόλης έχει διατηρηθεί η φιγούρα του ως "ο Μουσουλμάνος".Πεθαίνει μέσα σε φριχτούς πόνους 36 χρονών το 1941.Ο τάφος του ατενίζει το πέλαγος λίγο έξω από το νεκροταφείο του Ποζιτάνο.



Ο Νουσιμπάουμ πρέσβευε ένα είδος Εβραϊκού Οριενταλισμού βαδίζοντας ιδεολογικά στα χνάρια του Ντισραέλλι.Έχοντας απορρίψει τον κομμουνισμό,θεωρώντας τον Στάλιν απατεώνα και σφαγέα,φλερτάρει με τον φασισμό και τις ιδέες του Μουσσολίνι.Πάνω απ'όλα όμως πίστευε σε ένα είδος ελεύθερης και κοσμοπολίτικης κοινωνίας όπου όλες οι θρησκείες θα είναι ελεύθερες.Φανερά επηρρεασμένος από το κλίμα του πολυεθνικού και πλούσιου Μπακού των παιδικών του χρόνων και της κοσμοπολίτικης Κωνσταντινούπολης της παρακμής ,αισθάνεται άβολα με τα καθεστώτα που κυριαρχούν στην προπολεμική Ευρώπη.Διωγμένος και απομονωμένος (λίγο Εβραίος,λίγο Μουσουλμάνος,λίγο Ευρωπαίος)πέφτει θύμα της ματαιοδοξίας του,των λανθασμένων επιλογών του και σίγουρα της μεγαλοφυϊας του.


Στο βιβλίο παρελαύνουν προσωπικότητες της εποχής,η οικογένεια Ναμπόκοφ,ο Φρόϋντ,ο Πάουντ,ο Ρότ,ο Στάλιν.Ο συγγραφέας κάνοντας μιά εκπληκτική δημοσιογραφική δουλειά παρασύρεται πολλές φορές από τις σουρεαλιστικές καταστάσεις που συναντάει στην αναζήτησή του,με πιό χαρακτηριστική όταν επισκέπτεται μιά υπέργηρη βαρόνη σε μιά δασώδη περιοχή της Αυστρίας κοντά στα σύνορα με την Τσεχία.Αφού φτάνει στον επιβλητικό πύργο και συναντάει την οικοδέσποινα πέφτει γιά ύπνο.Τα μεσάνυχτα ξυπνάει από την εκκωφαντική μουσική,είναι η γηραιά κυρία ,η οποία γράφει την μουσική γιά ένα ροκ μιούζικαλ που θα ανέβαζε μια ισραηλινο-γερμανική ομάδα στην Φραγκφούρτη.Το πρόβλημά της όμως είναι ότι δεν έχει δει ποτέ στην ζωή της μιούζικαλ.
"Με κοίταξε και είπε:
Ξέρετε καθόλου από μιούζικαλ?
Την ρώτησα τι εννοούσε
Έχετε δει κανένα?
Απάντησα οτι φυσικά είχα δει μιούζικαλ αλλά πολύ καιρό πριν.
Εγώ ποτέ,είπε με ειλικρινή αγωνία,αλλά με γοητεύουν-απολύτως!
Κατά παράκληση της ,βρέθηκα να τραγουδάω κομμάτια από το Τραγουδώντας στην βροχή και το Κάμελοτ,γιά να της δώσω μιά ιδέα πως ακούγονται τα μιούζικαλ."

Οι περιγραφές των τόπων και των τοπίων είναι γοητευτικές.Διαβάζουμε γιά μιά Γερμανική κοινότητα που ζούσε απομονωμένη στον Καύκασο από τα μέσα του 19ου αιώνα και εξολοθρεύθηκε κατά την διάρκεια του πολέμου από τον Στάλιν,γιά διάφορους φύλαρχους στο Τουρκεστάν και την Περσία,γιά το ελεύθερο κλίμα της μεσοπολεμικής ηττημένης Γερμανίας.
Αγαπημένο μου κομμάτι,αυτό γιά την κοινότητα των Χεβσούρ,το οποίο βρίσκεται στο βιβλίο του Εσάντ Μπεή "Δώδεκα μυστικά" και μοιάζει λες και βγήκε από τις ιστορίες του Μπόρχες:
"Οι Χεβσούρ είναι Χριστιανοί,αλλά ο Ιησούς τους είναι άγνωστος:τηρούν την απαγόρευση του κόκκινου κρέατος,είναι πολυγαμικοί,και λατρεύουν την μπίρα.Από σεβασμό γιά κάθε θρησκεία,έχουν αργία την Παρασκευή,το Σάββατο και την Κυριακή,αλλά και την Δευτέρα-γιά να αποδείξουν ότι οι Χεβσούρ είναι διαφορετικοί από κάθε άλλο λαό-ένας ελεύθερος λαός που μπορεί να κάνει ότι θέλει.
Η Χεβσούρια είναι πολύ κοντά στην Τιφλίδα,κι ωστόσο η χώρα είναι ελεύθερη,ανεξάρτητη και κανένας αστυνομικός δεν τολμάει να ακολουθήσει το θύμα του εκεί.Ένα γιγάντιο τείχος από βράχια περιστοιχίζει την Χεβσούρια και την χωρίζει από τον υπόλοιπο κόσμο...Από τα βράχια κρέμεται ενα μακρύ σκοινί.Όποιος έχει το θάρρος μπορεί ν'αρπάξει το σκοινί και να κατέβει στους Χεβσούρ.Η αστυνομία δεν ακολουθεί ποτε...Απ'αυτό θα πρέπει να μπήκαν στην χώρα οι πρώτοι μετανάστες.Μόνο ο πρόσφυγας τολμάει να χρησιμοποιήσει το σκοινί,γιά να γίνει δεκτός,αν θέλει,στην κοινωνία των Χεβσούρ και να είναι γιά πάντα προστατευμένος από κάθε κίνδυνο."

Η Ανατολή του Νουσιμπάουμ/Εσάντ Μπέη/Κουρμπάν Σαϊντ είναι αυτή.Ένα καταφύγιο που δεν σε κυνηγάει καμμιά ανώτατη εξουσία,όπου οποιοσδήποτε έχει το θάρρος να μπει,είναι καλοδεχούμενος.

Εξαιρετικό το site που αφορά το βιβλίο και κατατοπιστικότατο.Υπάρχουν κριτικές,interactive χάρτης με τις διαδρομές του ήρωα,φωτογραφίες,video.Θα μιλούσα γιά ένα αριστούργημα εάν ο συγγραφέας ήταν περισσότερο λογοτέχνης παρά δημοσιογράφος και εάν είχε συμμαζέψει λίγο την ιστορία (τουλάχιστον κατά 100 σελίδες).Ακόμα και έτσι όμως έχουμε ένα εξαιρετικό έργο και μία πολύ ωραία έκδοση της Ωκεανίδας.