Εδώ και μερικούς μήνες έχει μπει στη ζωή μας ένας μεγάλος συγγραφέας,ο W.G.SEBALD.Τους τελευταίους 9 μήνες εκδόθηκαν από την Αγρα δύο βιβλία του.Πρώτα «ΟΙ ΞΕΡΙΖΩΜΕΝΟΙ» (85) και πριν από λίγο καιρό το «ΑΟΥΣΤΕΡΛΙΤΣ» (87).Διάβασα τα βιβλία ,το ένα μετά το άλλο και έχω μείνει άναυδος.

Κατ’αρχήν όμως λίγα πράγματα γιά τον συγγραφέα.Ο τραγικός του θάνατος σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα τον Δεκέμβριο του 2001 κάπου στο Νόριτς της Αγγλίας συνέβη την περίοδο που η σύντομη λογοτεχνική του καριέρα είχε αρχίσει να αναγνωρίζεται διεθνώς.Ο Sebald άρχισε να δημοσιεύει λίγο πριν τα πενήντα του χρόνια και παρ’ότι ζούσε στην Αγγλία όπου δίδασκε εκεί,τα βιβλία του,τα έγραφε στα Γερμανικά.
Ο Sebald γεννήθηκε σε ένα χωριουδάκι της Βαυαρίας ,το Βερταχ,το 1944.Ο πατέρας του υπηρέτησε στον χιτλερικό στρατό και πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Γάλλους.Μετά τις σπουδές του πάνω στη Γερμανική φιλολογία και τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο Μάντσεστερ,δίδασκε Γερμανική λογοτεχνία από το 1970 στο πανεπιστήμιο του Νόριτς στην Αγγλία.Εξέδωσε τέσσερα μυθιστορήματα εν ζωή,και ένα εκδόθηκε μετά τον θάνατο του.Απ’ότι γνωρίζω όλα του τα βιβλία θα βγούν από την Άγρα σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Το έργο του χαρακτηρίζεται από την αίσθηση του «ξεριζωμού»,την μελαγχολία του εμιγκρέ,την απουσία δράσης,τις πολλές φωτογραφίες που κοσμούν τα βιβλία του.Υπάρχουν πολλές συγγένειες με τον Προυστ και τον Τζόϋς (μήπως όμως και με τον Μπόρχες?),και πάνω απ’όλα κυριαρχεί η μνήμη.Όπως έλεγε ο ίδιος , «Το όλο ζήτημα της μνήμης αποτελεί την ηθική ραχοκοκαλιά της λογοτεχνίας»,και αυτή η φράση λες και συμπυκνώνει όλο του το έργο.

«ΟΙ ΞΕΡΙΖΩΜΕΝΟΙ» και το «ΑΟΥΣΤΕΡΛΙΤΣ» έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά,σε σημείο που πολλές φορές να μη μπορείς να ξεχωρίσεις το ένα από το άλλο (κυρίως εάν επιλέξεις-όπως εγώ-να διαβάσεις τα δύο βιβλία μέσα σε μία εβδομάδα...).Και τα δύο χαρακτηρίζονται μυθιστορήματα,αλλά ξεφεύγουν από τους κανόνες (εάν υπάρχουν).Διαβάζοντας πρώτα τους ΞΕΡΙΖΩΜΕΝΟΥΣ,στην αρχή μπερδεύθηκα μήπως διάβαζα αληθινές ιστορίες,σιγά-σιγά και μπαίνοντας στην ατμόσφαιρα του συγγραφέα (ναι,χρειάζεσαι λίγο χρόνο,και ηρεμία πνεύματος γιά να εγκλιματιστείς στην ιδιαίτερη γραφή του),κατάλαβα το «παιχνίδι» με τον αναγνώστη.Οι αναμνήσεις των τεσσάρων «ξεριζωμένων από τον γενέθλιο τόπο τους» κεντροευρωπαίων Εβραίων σε συνάρτηση με τα σχόλια του αφηγητή και τις φωτογραφίες (οικογενειακές,πορτραίτα,τόποι,εργοστάσια,κοιμητήρια) δίνουν έναν ακαταμάχητο συνδυασμό ποίησης,μελαγχολίας,συναισθηματικού κενού,γλυκύτητας.Όλα αυτά παρατίθενται αρμονικά, με καθημερινές πληροφορίες μικρολεπτομερειών από οικογενειακές στιγμές ή από γεγονότα της ιστορίας.Η μνήμη είναι διαρκώς παρούσα όπως και η αναζήτηση ταυτότητας,ο δε αφηγητής συνήθως αντιμέτωπος με ερωτήσεις που αδυνατεί να απαντήσει και με έντονα τα συμπτώματα του ψυχολογικού κενού ισορροπεί μεταξύ παρελθόντος και παρόντος.

Στην ιστορία τού «ΑΟΥΣΤΕΡΛΙΤΣ» παρατηρούμε πολλά κοινά σημεία με τους ήρωες των «ΞΕΡΙΖΩΜΕΝΩΝ». Αγνοώ ποιό από τα δύο βιβλία «θεωρείται» καλύτερο ή πιό «επιτυχημένο»,εγώ ξετρελλάθηκα με τον υπέροχο,ιδιόμορφο,περίεργο ήρωα που κουβαλάει το όνομα μιάς τοποθεσίας γνωστής από τους Ναπολεόντειους πολέμους.

Ο Αούστερλιτς είναι ένα παιδί που γεννιέται στην Πράγα και λίγο προτού μπουν οι Γερμανοί στην Τσεχία στέλνεται από την μητέρα του γιά υιοθεσία στην Ουαλλία,γιά να γλυτώσει από την επερχόμενη καταστροφή.Από ένα γύρισμα της τύχης ο μικρός μαθαίνει την αλήθεια και σε ώριμη ηλικία αρχίζει να ψάχνει τις ρίζες του.Σε μιά συγκλονιστική αφήγηση παρακολουθούμε να ζωντανεύουν οι αναμνήσεις της (πολύ)παιδικής του ηλικίας από την ζωή στην Πράγα,οι μικρολεπτομέρειες που εντυπώνονται στη μνήμη μας γύρω από τις παρατηρήσεις που κάναμε μικροί,εικόνες της καθημερινότητας,μιά βόλτα στο πάρκο,ένα φόρεμα της μητέρας,μιά κουβέντα που ξαναέρχεται στο μυαλό μας,η ξεχασμένη γλώσσα που γίνεται πάλι οικεία.
Η επίσκεψη του Αούστερλιτς στο γκέτο του Τερέζιενστατ δεν γίνεται μελό,ούτε περιγράφει σκηνές φρίκης,έχει μιά εξαιρετική ηρεμία και μελαγχολία η οποία διαπερνά τα πλαίσια της απλης αναγνωστικής απόλαυσης και γίνεται μυσταγωγία.

Ο Sebald αριστοτεχνικά τοποθετώντας έναν διακριτικότατο αφηγητή (περισσότερο ενεργό λογοτεχνικά από τους Ξεριζωμένους αλλά μένοντας κυρίως στη σκιά),αφήνει τον Αούστερλιτς να διηγείται τα ταξίδια του στην κεντρική Ευρώπη,την ζωή του στο Λονδίνο,τις αρχιτεκτονικές του αναζητήσεις.
Φωτογραφίες τόπων,σιδηροδρομικών σταθμών,τοπίων,ανθρώπων συνθέτουν και πάλι ένα ιδιάζον σκηνικό που διαπερνά πολλά είδη λογοτεχνίας...

Στο βιβλίο κυριαρχεί όμως η έννοια του «χρόνου».Όπως λέει χαρακτηριστικά ο ήρωας:
«Η σχέση του χώρου με τον χρόνο,έτσι όπως την βιώνουμε ταξιδεύοντας,έχει ακόμα και σήμερα ένα στοιχείο εξαπάτησης και αυταπάτης,γι’αυτό κάθε φορά που γυρνάμε από κάπου δεν ξέρουμε ποτέ με βεβαιότητα αν είχαμε όντως λείψει.»

Η τραγική ζωή του Αούστερλιτς μας αποκαλύπτεται βήμα-βήμα με τις συναντήσεις του αφηγητή με τον ήρωα από καιρού εις καιρόν και σε αναπάντεχα μέρη λες και ο Sebald συναντάει τον μεγάλο Μπόρχες και ψιλοκουβεντιάζουν.Ιστορία ζωής αλλά και ήρεμη,νωχελική ιστορία της Κεντρικής Ευρώπης σε ένα βιβλίο που δεν διαβάζεται άνετα (δεν έχει κεφάλαια,ούτε παραγράφους...)και δεν ενδείκνυται στους εραστές της δράσης και της περιπέτειας.

Εξαιρετικές και οι δύο εκδόσεις της Άγρας ,υπέροχη η μετάφραση του Αούστερλιτς ,με προβλήματα η μετάφραση των Ξεριζωμένων (αλήθεια ποιανού ιδέα ήταν να αφήνουν αμετάφραστο οτιδήποτε λεγόταν σε άλλη γλώσσα εκτός των Γερμανικών?),συγκλονιστική η γνωριμία με έναν πολύ μεγάλο δημιουργό,του οποίου,μπορείτε να διαβάσετε εδώ την τελευταία του συνέντευξη προτού πεθάνει.Γιά όποιον επιθυμεί να διαβάσει περισσότερα γιά το ΑΟΥΣΤΕΡΛΙΤΣ, υπάρχει μιά εξαιρετική ανάλυση του βιβλίου στο πάντα ενδιαφέρον και ζωντανό blog kafeini σε ένα παλαιότερο ποστ αφιερωμένο στο προαναφερόμενο βιβλίο.