Διαβάζοντας το ογκώδες μυθιστόρημα του γνωστού και μη εξαιρετέου, JAMES ELLROY, "ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ ΘΑΝΑΤΟΥ",(Εκδ.Άγρα,μετάφρ.Ανδ.Αποστολίδης,σελ.860), δεν μπορεί να μην αναρωτηθείς, τι πράγμα ακριβώς είναι αυτό που διαβάζεις. Το βιβλίο (δεύτερο μέρος της τριλογίας UNDERWORLD USA) έχει γραφτεί με το ύφος που χρησιμοποίησε στο πρώτο μυθιστόρημα της τριλογίας, το ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΤΑΜΠΛΟΪΝΤ, ο συγγραφέας. Νευρώδης αφήγηση, σχεδόν ασθματική, μικρές προτάσεις, μικρές παράγραφοι, χρήση ντοκουμέντων, αποσπάσματα από εφημερίδες της εποχής, πρόσωπα αληθινά να μπερδεύονται με μυθοπλαστικούς χαρακτήρες, υπέρμετρη (και ορισμένες φορές αδικαιολόγητη) βία, πάρα πολλοί χαρακτήρες που κάποιες φορές λες και είναι βαλμένοι γιά να δοκιμάσουν τις αντοχές της μνήμης σου, φλυαρία, κοινοτοπίες αλλά και δράση, ιλιγγιώδης και χαοτική δράση...

Γιατί διαβάζω τα βιβλία του Ελρόυ φανατικά λοιπόν; Σχεδόν ένα τον χρόνο...Τι είναι αυτό που με τραβάει και με απωθεί ταυτόχρονα; Είμαι σίγουρος ότι ο συγγραφέας αυτός, αντιπροσωπεύει ότι χειρότερο μπορεί να υπάρξει στον λογοτεχνικό κόσμο. Είναι υπέρμετρα ρατσιστής, έντονα φαλλοκράτης, οι ιδέες του είναι σίγουρα ακροδεξιές, σχεδόν φασιστικές, μισεί την λογοτεχνία όπως δηλώνει δεξιά και αριστερά, δεν ξέρω τι να πιστέψω γιά τον τύπο. Από την άλλη αν αποπειραθείς να «μπεις» στα βιβλία του δεν μπορείς να τα αφήσεις...Σε παίρνει μαζί του σε ένα «ταξίδι» στα βάθη της κόλασης και δεν σ’αφήνει να πάρεις ανάσα, οι περιγραφές του είναι συγκλονιστικές και οι πρωταγωνιστικοί χαρακτήρες ολοζώντανοι. Είναι ένα μυστήριο από τα πάμπολλα της αναγνωστικής "απόλαυσης"...

Το «ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ ΘΑΝΑΤΟΥ» παίρνει την σκυτάλη από το «ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΤΑΜΠΛΟΪΝΤ» στην πολιτική ιστορία του αμερικάνικου υποκόσμου που γράφει ο Ελρόυ. Διατρέχει την ταραγμένη πενταετία 1963-1968. Από την δολοφονία του Τζων (Τζακ) Κέννεντυ με την οποία ξεκινάει το βιβλίο, περνάει στην δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και καταλήγει στην δολοφονία του Ρόμπερτ (Μπομπ) Κέννεντυ. Πρωταγωνιστές είναι μία τριάδα σκληρών και αδίστακτων τύπων, οι δύο είναι επιζήσαντες του πρώτου βιβλίου, ο διχασμένος πολιτικά και συναισθηματικά Ουώρντ Λίττελ, ο σκληρός και τρελλαμένος αντι-Καστρικός Πητ Μποντιούραντ και ο τρίτος είναι ο βασικός ήρωας του βιβλίου, ο Ουέην Τέντροου Τζούνιορ, αστυνόμος που έχει σπουδάσει Χημεία, του οποίου ο πατέρας Ουέην Τέντροου Σήνιορ, ελέγχει σωματεία, κινείται στο παρασκήνιο των Καζίνων του Βέγκας, εκβιάζει με μαγνητοταινίες και φιλμάκια πολιτικούς.

Οι τρεις τους βρίσκονται στο Ντάλας την ημέρα της δολοφονίας. Ο καθένας τους γιά διαφορετικό λόγο αλλά και οι τρείς έμμεσα ή άμεσα εμπλέκονται στο γεγονός. Και οι τρεις γνωρίζουν την αλήθεια, ποιός το έκανε και γιατί το έκανε. Ο Ουέην πηγαίνει στο Ντάλας για να σκοτώσει έναν μαύρο που πουλάει ναρκωτικά στο Λας Βέγκας πράγμα που απαγορεύεται από την τοπική μαφία που κοντρολάρει τα καζίνα. Έχει πληρωθεί 6.000 δολλάρια,αυτά τα δολλάρια θα του αλλάξουν τη ζωή (ο original τίτλος του βιβλίου είναι «The cold six thousand»). Με το που φτάνει συνειδητοποιεί ότι πρέπει να «κάνει τη δουλειά» με έναν ντόπιο μπάτσο ο οποίος είναι μεγάλο φασιστόμουτρο και καθήκι. Ο Ουέην τα παίρνει χοντρά, βρίσκει μιά αφορμή και τον σκοτώνει, εξαφανίζει το πτώμα και αφήνει τον μαύρο να φύγει φορτώνοντας του την εξαφάνιση του αστυνομικού. Από την στιγμή που μπήκε στον χορό ο Ουέην δεν θα ξαναβγεί. Και όταν ο μαύρος που είχε ελευθερώσει θα γυρίσει στο Βέγκας και θα σφάξει (αφού πρώτα την βιάσει) την γυναίκα του Ουέην, ο τελευταίος φλιπάρει κανονικά και χώνεται όλο και πιό βαθειά στην κόλαση της διαφθοράς. Ο Πητ συμμετέχει στον πυρήνα των ανθρώπων που οργάνωσαν την δολοφονία του J.F.K, οι εντολές που έχει είναι να σκοτώσει μία πόρνη που έτυχε να ακούσει κάτι γιά την δολοφονία. Την σκοτώνει και αυτό το έγκλημα θα τον στοιχειώσει. Γυρίζοντας στο Βέγκας θα ακολουθήσει τον δικό του δρόμο πάντα συνεργαζόμενος όμως με την τοπική μαφία των καζίνων. Θα αγοράσει ένα από αυτά και μιά εταιρεία ταξί – θα παρακολουθεί και θα εκβιάζει. Ο κύριος σκοπός της ζωής του όμως είναι η ανατροπή του Κάστρο και η επαναφορά του παλιού καθεστώτος στην Αβάνα (La Causa). Ο Λίττελ (που εδώ έχει πρωταγωνιστικό ρόλο σε αντίθεση με το Ταμπλόιντ), είναι εξαιρετικά ενδιαφέρων χαρακτήρας. Τυπικά είναι νομικός εκπρόσωπος του Χάουαρντ Χιουζ, ουσιαστικά όμως συνεργάζεται με το FBI, και με την μαφία του Βέγκας. Ο διχασμός του είναι τέτοιος που από τη μιά λατρεύει τον Μπομπ Κέννεντυ και από την άλλη συνεργεί στην ανελέητη παρακολούθησή του. Από τη μιά πληρώνεται από το FBI και προωθεί τα συμφέροντα του Χιουζ προσπαθώντας να εξαγοράσει τα καζίνα του Βέγκας, κατακλέβοντας τον, από την άλλη στέλνει επιταγές βοήθειας στην οργάνωση του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Διαπράττει ένα σοβαρό λάθος, ερωτεύεται μία από τις πόρνες που γνώριζαν κάτι γιά την δολοφονία του JFK και αποφασίζει να της αλλάξει ταυτότητα και να την πάρει μαζί του – μόνο που τίποτα δεν μένει κρυφό από την «οργάνωση».

Και οι τρεις συνεργάζονται με τους πραγματικούς ενόχους. Γυρίζοντας στο Λας Βέγκας συνεργάζονται και μεταξύ τους. Υπηρετούν το οργανωμένο έγκλημα. Οργανώνουν παρακολουθήσεις, δολοφονίες, πολιτικές λοβιτούρες. Το Λας Βέγκας στο μυθιστόρημα του Ελρόυ αναδεικνύεται ως ένα σκηνικό διαφθοράς, εγκλήματος, πολιτικών παιχνιδιών. Οι εκβιασμοί πάνε και έρχονται. Γιά όλους (που επισκέπτονται την πόλη γιά να παίξουν στα καζίνα) θα βρεθεί κάτι – κάμερες και «κοριοί» υπάρχουν παντού. Θα βρεθούν άντρες γιά τον Ροκ Χάντσον ,τον Σολ Μινέο και τον Σάμυ Ντέηβις Τζούνιορ. Ο Ντην Μάρτιν και ο Φρανκ Σινάτρα θα γαμάνε ότι κινείται (οποιουδήποτε φύλου) ενώ θα υπάρχουν ταινίες με την Άβα Γκάρτνερ να παίρνει πίπα στον Πρόεδρο στην ταράτσα και τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ να πηδάει μιά λευκή.

Το μυθιστόρημα ακολουθεί την διαδρομή Λας Βέγκας-Ντάλας-Χάουαρντ Χιουζ-Βιετνάμ-Κούβα-Ηρωίνη «κατασκευής και προώθησης» από την CIA στο Βιετνάμ-Αστέρες της σόουμπιζ σε «τρελλές φάσεις»-σκληροί (πολύ σκληροί) άντρες που κάνουν βρώμικα πράγματα-σκληροί (πολύ σκληροί) άντρες που ερωτεύονται. Οι γυναίκες χρησιμοποιούνται κυρίως ως ντεκόρ στην πλοκή αν και η ικανότητα του Ελρόυ στην κατασκευή χαρακτήρων είναι τέτοια που ακόμα και σε «υποστηρικτικούς ρόλους» δίνει πνοή, όπως στην τραγική φιγούρα της Τζάνις, της συζύγου του πατέρα του Ουέην τζούνιορ, που χρησιμοποιείται από τον αδίστακτο μορμόνο Ουέην Τέντροου Σήνιορ σε κάθε είδους εκβιασμό ή της αινιγματικής Άρντεν που την ερωτεύεται ο Λίττελ και γίνεται Τζέην-κι αυτή «διχασμένη» όπως άλλωστε όλοι οι πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος.

Το ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ ΘΑΝΑΤΟΥ ακολουθεί Σαιξπηρική δομή μέχρι το τραγικό αλλά αναμενόμενο φινάλε. Πολύπλοκες πολιτικές δολοπλοκίες, παιχνίδια της μοίρας, και πολύς Φόβος και Μίσος. Δεν υπάρχει ποίηση και συναίσθημα στον αδυσώπητο κόσμο του Ελρόυ. Όλα διέπονται από την «ανάγκη» γιά εκδίκηση, γιά «ξεκαθάρισμα» και οδηγούνται από την μανία του χρήματος και του πλουτισμού. Οι μικρές προτάσεις (δύσκολα βρίσκεις πρόταση πάνω από 10 λέξεις), η συνεχής παράθεση των ονομάτων μέσα στην ίδια την πρόταση με εμμονή στην λεπτομέρεια μας παραπέμπουν σε ένα κινηματογραφικό ύφος σεναριακής υφής κειμένου που όμως είναι μοναδικό και χαρακτηρίζει τον συγγραφέα.

«Το Γκόλντεν Γκορτζ-11.00μ.μ.
Δώδεκα δωμάτια.Οι Μεξικάνοι κοιμούνται.Το δωμάτιο 5 άδειο.Το 4-τόπος ραντεβού.
Φάνηκαν στις 9.00.Ήρθαν με δύο αμάξια.Ο Κίνμαν έφερε ποτά,η Τζάνις το κλειδί.
Ο Ουέην παρακολουθούσε, διέσχισε το πάρκινγκ,είχε φέρει μαζί του εργαλεία.
Διεστραμμένο κουτάβι, μαλάκας σαν-
Το οικόπεδο ήταν άδειο.Κανένας αργόσχολος/μουτσάτσος/αλκοολικός.Το δωμάτιο 5 δεν είχε παράθυρα.Το δωμάτιο 4 ήταν σκοτεινό.
Έντεκα καφετιές πόρτες,μιά πράσινη.Αστειάκι διεστραμμένου κουταβιού.
Ο Ουέην πασπάτεψε τις κλειδαριές.Τις γύρισε δεξιά και αριστερά.Και τις δύο μαζί.
Τα χέρια του έτρεμαν,ο ιδρώτας έσταζε.Οι αντίχειρές του πονούσαν. Δεξιά/αριστερά/μέτρα-
Η πάνω κλειδαριά άνοιξε.
Σκούπισε τα χέρια του.Έγειρε πάνω στην πόρτα και την έσπρωξε.
Μπήκε μέσα και έκλεισε την πόρτα.Φώτισε το δωμάτιο. Ήταν μικρό και η μυρουδιά του οικεία.
Παλιές μυρουδιές – εμπεδωμένες. Το ποτό και ο καπνός του Ουέην Σήνιορ.
Ο Ουέην φώτισε το πάτωμα και τους τοίχους κι έπιασε το νόημα.
Μιά καρέκλα,ένας πάγκος με τασάκι /μπουκάλα / ποτήρι. Ένας καθρέφτης που έβλεπε κρυφά στο δωμάτιο 4. Ένα μεγάφωνο στον τοίχο / ηχομόνωση /διακόπτης ήχου.
Ο Ουέην κάθισε. Η καρέκλα, περίσσευμα από το Περού της Ιντιάνα. Το δωμάτιο 4 ήταν σκοτεινό. Ο Ουέην έβαλε ποτό.
Το κατέβασε και άφησε να τον κάψει. Ο καθρέφτης ήταν 3 επί 3, το κλασσικό μέγεθος της αστυνομίας.
Ο Ουέην γύρισε το διακόπτη. Άκουσε τον Κίνμαν να αναστενάζει, άκουσε την Τζάνις να αναστενάζει σε αντίστιξη.
Η Τζάνις αναστέναζε σε στυλ πορνοηθοποιού – μπομπίνα 101.
Ο Ουέην έβαλε ποτό. Το κατέβασε και άφησε να τον κάψει. Ο Κίνμαν τελείωσε –ωωω-ωωω-ωωω. Η Τζάνις τελείωσε μαζί του. Φαλτσάροντας στους αναστεναγμούς.
Άκουσε σιγανές κουβεντούλες και γελάκια και παραμόρφωση από το μεγάφωνο. Ένα φως άναψε. Το δωμάτιο 4 έλαμψε.
Η Τζάνις σηκώθηκε από το κρεβάτι. Ήταν γυμνή. Πήγε στη δική της πλευρά του καθρέφτη. Καθυστέρησε, πόζαρε και άρπαξε τα τσιγάρα της από ένα κομοδίνο.
Ο Ουέην έσκυψε, η Τζάνις θόλωσε, ο Ουέην έκανε πίσω. Ο Κίνμαν είπε κάτι. Της μουρμούριζε γλυκόλογα. Ήταν άσχετος.
Η Τζάνις χάιδεψε την ουλή από την εγχείρηση σκωληκοειδίτιδας και έφτιαξε τα μαλλιά της.
Τα στήθη της κουνήθηκαν, τα μαλλιά της ανακατεύτηκαν. Ήταν φορτισμένη, χαμογέλασε, σάλιωσε το δάχτυλό της κι έγραψε «Τζούνιορ» στον καθρέφτη.»

Σίγουρα οι «δημοκρατικές ευαισθησίες» (ή μάλλον ότι ευαίσθητο έχει μέσα του ο αναγνώστης) δοκιμάζονται στα βιβλία του Ελρόυ, κάποιος θα πει ότι δεν είναι τίποτε άλλο παρά η απεικόνιση της κοινωνίας, του κόσμου – άλλωστε, σε όλα υπάρχει ο αντίλογος . Το βιβλίο είναι κατώτερο των παλαιότερων του συγγραφέα, κυρίως του «Κουαρτέτου του Λος Άντζελες» (Μαύρη Ντάλια, Το Μεγάλο Πουθενά, Το Λος Άντζελες εμπιστευτικό,Η λευκή τζαζ), αλλά είναι στο ίδιο επίπεδο με το Ταμπλόϊντ. Ο μεταφραστής κ.Αποστολίδης έχει κάνει υπέροχη δουλειά,αποδίδοντας εξαιρετικά τον ρυθμό του βιβλίου και το ύφος του συγγραφέα. Κατά τ'άλλα, μάλλον "ο τολμών νικά"...