Πολλοί έχουν γράψει, περισσότεροι έχουν μιλήσει και χιλιάδες έχουν αγοράσει το εξαιρετικό βιβλίο της ΜΑΡΙΑΝΝΑΣ ΚΟΡΟΜΗΛΑ, "Η ΜΑΡΙΑ ΤΩΝ ΜΟΓΓΟΛΩΝ" ( Εκδ.Πατάκη,σελ.336) . Το βιβλίο (που κλείνει ένα χρόνο κυκλοφορίας αυτές τις μέρες) ανήκει στην πολύ καλή σειρά των εκδόσεων Πατάκη «Κουζίνα του Συγγραφέα,Ιστορικού κλπ» που είναι ουσιαστικά αυτοβιογραφικά κείμενα – κάτι που δεν κατάλαβαν πολλοί οι οποίοι αναφέρθηκαν σε αρκετή δόση αυτοαναφορικότητας της συγγραφέως στο βιβλίο.

Όσοι έχουν διαβάσει το εκπληκτικό βιβλίο της κας Κορομηλά, «ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΣ ΠΟΥ ΕΚΑΝΕ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ», δεν εξεπλάγησαν με την υπέροχη γραφή της στην ΜΑΡΙΑ ΤΩΝ ΜΟΓΓΟΛΩΝ. Αυτή η γυναίκα, μιά πραγματική "donna universalis", έχει την μοναδική ικανότητα να παίρνει το «μικρό» και να το κάνει «μεγάλο». Πιάνεται από μιά υποσημείωση της ιστορίας, ένα από τα πολλά γεγονότα που περνάνε απαρατήρητα ή που χάνονται στο βάθος του ιστορικού χρόνου και το μετατρέπει σε λογοτεχνική αφήγηση. Και μη μου πει κάποιος ότι εδώ δεν μιλάμε γιά λογοτεχνία αλλά γιά ιστορία. Και όμως το συγκεκριμένο βιβλίο είναι Λογοτεχνία με Λ κεφαλαίο . Διότι η κα.Κορομηλά γνωρίζει καλά την τέχνη της αφήγησης, της «παραμυθίας», και χρησιμοποιεί μιά ιστορία που κανονικά θα έπρεπε να την «ξεπετάξει» σε 5-6 σελίδες (και πολύ λέω) ως αφορμή γιά να μιλήσει γιά την ζωή της, γιά την ζωή των γυναικών διά μέσου των αιώνων, γιά τη ζωή των προσφύγων και των «χαμένων πατρίδων».

Ποιά ήταν λοιπόν αυτή η Μαρία και τι είχε στα χέρια της η κα.Κορομηλά; Η Μαρία Κομνηνή Παλαιολογίνα Διπλοβατάτζινα, (μάλλον) νόθα κόρη του Μιχαήλ Η Παλαιολόγου και αδερφή του Ανδρόνικου Παλαιολόγου, στάλθηκε στα μέσα του 13ου αιώνα, σε ηλικία 12-13 χρονών από τον πατέρα της στον Τσεγκισχανίδη ηγεμόνα Χουλαγκού (ή Χουλαού) με σκοπό να γίνει μία εκ των γυναικών του.Ηγεμόνας ενός εκ των τεσσάρων ομόσπονδων κρατών της Μογγολικής αυτοκρατορίας,εγγονός του Τσέγκις Χαν,πορθητής της Βαγδάτης πεθαίνει λίγο προτού φτάσει στην Μαραγκέχ (που ήταν η έδρα του Ιλχανάτου του) η Μαρία μετά από πολύμηνο ταξίδι. Η Μαρία αναγκάζεται να παντρευτεί τον γιό του και διάδοχο, τον Αμπακά. Μαζί του ζει 17 χρόνια γιά τα οποία δεν έχουμε κανένα στοιχείο. Όταν πεθαίνει ο Χαν Αμπακά, η Μαρία νεώτατη, σχεδόν τριάντα χρονών γυρίζει στην Κων/λη και αγοράζει ένα μικρό μοναστήρι, το «Μουχλιό» και αποτραβήχτηκε από τα εγκόσμια. Το μόνο που διασώζεται από αυτήν είναι μιά τοιχογραφία της στην Μονή της Χώρας, που ακόμα κι αυτή δεν είμαστε σίγουροι, ότι αναπαριστά την ίδια, όπου αναφέρεται ως «μοναχή Μελάνη, κυρά των Μουγουλίων».

Αυτή είναι η ιστορία, όλα τα υπόλοιπα είναι απλώς εικασίες, υποθέσεις...Η κα.Κορομηλά δεν διεκδικεί καμμία «παγκόσμια αλήθεια»,κανένα αλάθητο. Εξηγείται στα ίσα...

«Γιά μένα, η Μαρία της Χώρας είναι όλες οι Μαρίες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Είναι τα εκατοντάδες κορίτσια που επιβεβαίωσαν διπλωματικές συνθήκες και πολεμικές ανακωχές, ενίσχυσαν την εξωτερική πολιτική του κράτους, κατέστησαν ανεκτίμητες τις αυτοκρατορικές δωρεές προς πολιτισμένους και, κυρίως, απολίτιστους ηγέτες, πρόσφατα εκχριστιανισμένους βαρβάρους, άξεστους φύλαρχους του Καυκάσου, πρωτόγονους κυρίαρχους της σκυθικής ερημίας, αναλφάβητους βασιλείς της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης. Είναι τα άγουρα κορίτσια που μετέφεραν το μήνυμα και τις αξίες της Βασιλεύουσας στα πέρατα της Οικουμένης, επιφορτισμένα όχι μόνο με τη σύσφιξη των πολιτικών σχέσεων αλλά και με τη διάδοση του Χριστιανισμού στην ορθόδοξη μορφή του. Είναι οι αμέτρητες ανήλικες Μαρίες, οι πορφυρογέννητες και οι γεννημένες από άνομους έρωτες. Αυτές που μετέδωσαν τον κωνσταντινουπολίτικο τρόπο της αυλικής ζωής – δίδαξαν γραφή κι ανάγνωση τα παιδιά τους, τους μελλοντικούς ηγέτες – τα έμαθαν να εκτιμούν την βυζαντινή τέχνη και να ονειρεύονται έναν πνευματικότερο βίο – τους μετέδωσαν τον σεβασμό στον «αύγουστο», τον διάδοχο του ιδρυτή της βασιλίδας πόλεως, επειδή από τον καιρό του Μεγάλου Κωνσταντίνου η πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας είναι η ολόφωτη «Νέα Ιερουσαλήμ». Όλες οι ηρωικές και λησμονημένες Μαρίες, των οποίων η θυσία και τα έργα δεν εκτιμήθηκαν ποτέ, ενσαρκώνονται στο πρόσωπο της μοναχής Μελάνης. Αυτό, πέρα από κάθε αμφισβήτηση.»

Η συγγραφέας «πιάνεται» από την ιστορία της Μαρίας γιά να περιγράψει μιά εποχή που είναι στο μεταίχμιο ιστορικών γεγονότων. Οι Σελτζούκοι Τούρκοι αρχίζουν να αποκτούν υπόσταση, οι Μογγόλοι σιγά-σιγά υποχωρούν. Η εποχή των Παλαιολόγων έχει αρχίσει στο Βυζάντιο, η Κωνσταντινούπολη προσπαθεί να συνέλθει από την άλωση του 1204 (που ουσιαστικά δεν θα συνέλθει ποτέ) και η «νέα εποχή» θα είναι τελείως διαφορετική. Πέραν των γλαφυρότατων περιγραφών του τρόπου ζωής των Μογγόλων, η συγγραφέας παραθέτει όλα τα στοιχεία της διπλωματικής ιστορίας της περιοχής και της επερχόμενης «τουρκοποίησης» των Βαλκανίων και της Μικράς Ασίας.

Το βιβλίο μοιράζεται μεταξύ των ιστορικών γεγονότων και των αυτοβιογραφικών στιγμών της συγγραφέως. Ας μη λησμονούμε, πρόκειται γιά αυτοβιογραφικό κείμενο. Με ιδιαίτερη σεμνότητα και χαρακτηριστική ειλικρίνεια, η κα Κορομηλά γράφει γιά τον εαυτό της και την ζωή της χωρίς να χαρίζεται,ούτε να ωραιοποιεί καταστάσεις. Τα προβλήματα της με το σχολείο και την «φοίτησή της» στην θρυλική Σχολή Λαζαροπούλου (που οι κάτοικοι των Νοτίων Προαστίων της Αθήνας γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά), τα φοιτητικά της χρόνια στο Παρίσι, την επαγγελματική της πορεία είτε ως ξεναγού, είτε στην ΕΡΤ. Μιλάει για τον πολιτιστικό σύλλογο Πανόραμα, «τα παίρνει στο κρανίο» με τους Νεοέλληνες και την αισθητική τους, με τους (εκάστοτε) κυβερνώντες και την μικροπρέπεια τους.

Δεν έχω να πω τίποτα παραπάνω γι’αυτό το βιβλίο-κόσμημα της νεώτερης λογοτεχνίας. Έχει ψυχή και πάθος, ενόραση και ιδεολογία, ειλικρίνεια και συγκίνηση. Δεν είναι «δήθεν» και δεν έχει ψευτολυρισμούς . Η κα Κορομηλά δεν διστάζει μαζί με τους στίχους του Εγγονόπουλου να βάλει και στίχους του Ι.Σούση, το «Υπερωκεάνειον» του Εμπειρίκου, δίπλα στην «Δημοσθένους λέξη» του Σαββόπουλου γιά να περιγράψει την «Ελλάδα που αντιστέκεται,την Ελλάδα που επιμένει...». Εκφράζω τον θαυμασμό μου και υποκλίνομαι.