Προσπαθώ να καταλάβω τι έχει πιάσει το αναγνωστικό κοινό σε όλο τον κόσμο με την Σκανδιναβική αστυνομική λογοτεχνία. Τι το «εξωτικό» και τι το «καινούργιο» φέρνουν οι αρκετοί συγγραφείς αστυνομικών ιστοριών από τις χώρες του μακρινού Βορρά, που έλκουν τόσο πολύ τους οπαδούς των θρίλερ; Ομολογώ ότι οι γνώσεις μου γύρω από την μοντέρνα λογοτεχνική σκηνή αυτών των χωρών (γενικότερα) είναι περιορισμένη. Ανήκω στους ελάχιστους βιβλιόφιλους που δεν υπέκυψαν στις «σειρήνες και δεν διάβασαν το «Κορίτσι με το τατουάζ» του (πρόωρα χαμένου) Σ. Λάρσον (είδα όμως και τις δύο (ωραίες) κινηματογραφικές βερσιόν του, και δεν σταμάτησα εκεί αλλά είδα όλη την τριλογία), δεν τρέφω καμμία συμπάθεια για τον Χ. Μάνκελ (παρά τις προσπάθειές μου δεν βλέπω καμμία γοητεία στη γραφή του), και τον ήρωα του, επιθεωρητή Βαλάντερ (είδα όμως την εξαιρετική τηλεοπτική σειρά, όπου ο Κ.Μπράνα δίνει ρέστα), και γενικώς είμαι λίγο επιφυλακτικός με το θέμα.

Η περιέργεια με ώθησε να διαβάσω δύο μυθιστορήματα του συγγραφέα που αποτελεί το πιο «καυτό» όνομα στον χώρο παγκοσμίως, του Νορβηγού Jo Nesbø (γεν.1960), ο οποίος παρά του ότι ξεκίνησε σχετικά αργά (στα 37 του), το συγγραφικό του έργο (ήταν δημοσιογράφος ειδικευμένος στο οικονομικό ρεπορτάζ), δείχνει μια πραγματική μηχανή παραγωγής οικουμενικών best-seller, με βιβλία που έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 40 γλώσσες, ήδη οι ιστορίες του παίρνουν τον δρόμο για την μεγάλη οθόνη (το Headhunters είναι η πρώτη από αυτές) και το μέλλον του προβλέπεται (εμπορικά) λαμπρό.

Τα δύο βιβλία του Νέσμπο με τα οποία θα ασχοληθώ, είναι το «ΝΕΜΕΣΙΣ» («Sorgenfri»,2002) και το «ΑΣΤΕΡΙ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ» («Marekors»,2003), και τα δύο από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση (από τα Αγγλικά), της )Γ.Αρβανίτη (σελ. 586 και 548 αντίστοιχα. Υπάρχουν πολλά κοινά στοιχεία και στα δύο βιβλία - πέραν του εμφανούς που είναι ο ήρωας - είναι κλασσικές «whodunit» ιστορίες, πολυεπίπεδες και με αρκετές και συνεχείς ανατροπές, ξέφρενη δράση, κινηματογραφικό ρυθμό, πολλούς χαρακτήρες, βία και αγωνία, ελάχιστη πρωτοτυπία, αρκετό χιούμορ και ειρωνία, μεγάλες δόσεις της καθημερινότητας του Όσλο, ωραίες και μοιραίες γυναίκες, ενδιαφέροντες χαρακτήρες με πολλές ψυχολογικές αναφορές.

Ο ήρωας του Nesbø, είναι ο αστυνομικός επιθεωρητής Χάρι Χόλε, ένας χαρακτήρας αρκετά μακριά από τα «πρότυπα» του είδους. Με εμφανή προβλήματα αλκοολισμού, ο πανύψηλος και ολίγον ατσούμπαλος Χάρι είναι: «Ο μοναχικός λύκος, ο μέθυσος, το τρομερό παιδί του τμήματος και, με μοναδική εξαίρεση τον Τομ Βόλερ, ο καλύτερος ντετέκτιβ του έκτου ορόφου». Μονίμως με το ένα πόδι εκτός αστυνομίας αφού παραμένει εκεί μόνο με την ανοχή του διοικητή του, ο οποίος ξέρει ότι ο Χάρι με τις αδιαμφισβήτητες ικανότητές του θα βρεί πάντα την άκρη, παρά τις συνεχείς αναφορές για «ανάρμοστη συμπεριφορά», ο ήρωας μας δεν διστάζει να βουτήξει στα βαθιά, μη φοβούμενος τα λάθη, συνεχώς ισορροπώντας στα όρια. Στο «Νέμεσις», ο συγγραφέας εισάγει έναν δεύτερο πρωταγωνιστικό χαρακτήρα, την ευφυέστατη αλλά «άχρωμη» και ιδιόμορφη Μπέτε Λεν, η οποία έχει ένα μοναδικό χάρισμα, μπορεί να θυμηθεί όποιο πρόσωπο είδε στη ζωή της, όσα χρόνια κι αν περάσουν. Αναλύει λοιπόν εικόνες στο βίντεο, φωτογραφίες και δεδομένα – μια ψιλοαπροσάρμοστη λοιπόν μεγαλοφυία, όπως και η αντίστοιχή της Λίσμπετ Σαλάντερ στα βιβλία του Λάρσον. Οι δυό τους κάνουν ένα εξαιρετικό δίδυμο, έχοντας και κάτι κοινό, την αναζήτηση του δολοφόνου κάποιου σημαντικού προσώπου στη ζωή τους. Ο Χάρι αναζητάει απεγνωσμένα – πέραν από κάθε υπόθεση που του παρουσιάζεται από καιρού εις καιρόν – τον δολοφόνο της συνεργάτιδας του, της Έλεν, η οποία σκοτώθηκε πριν από καιρό και ακόμα οι συνθήκες της δολοφονίας της παραμένουν σκοτεινές (η ιστορία αυτή κυριαρχεί στο μυθιστόρημα του Nesbo, «Ο Κοκκινολαίμης») και για την οποία υποψιάζεται τον συνάδελφό του Τομ Βόλερ και η Μπέτε προσπαθεί να βρει τον δολοφόνο του πατέρα της, ενός ικανότατου αστυνομικού που σκοτώθηκε σε μια ληστεία τράπεζας πριν από μερικά χρόνια και αποτέλεσε, η δολοφονία του, την αφορμή για την κόρη του να καταταχθεί στο σώμα.

Το «Νέμεσις» ξεκινάει με μια άγρια ληστεία τραπέζης στο κέντρο του Όσλο. Ο ληστής, σκοτώνει με μια σφαίρα στο κεφάλι την ταμία και φεύγει με την λεία. Όσο κι αν αναλύουν το βίντεο από το εσωτερικό τηλεοπτικό κύκλωμα, ο Χάρι και η Μπέτε άκρη δεν βρίσκουν ενώ μετά από λίγες ημέρες κι άλλη μια ληστεία με τα ίδια χαρακτηριστικά αλλά χωρίς φόνο αυτή τη φορά, δείχνει ότι ο ληστής είναι πολύ ικανός και έξυπνος. Τον ίδιο καιρό, ο Χάρι ξυπνάει σπίτι του με κενό μνήμης και χωρίς κινητό. Το μόνο που θυμάται από την προηγούμενη βραδιά ήταν ότι πήγε σπίτι της παλιάς του ερωμένης, της πρωτοποριακής καλλιτέχνιδος Άννας Μπέτσεν. Μετά από λίγο πληροφορείται ότι η Άννα βρέθηκε νεκρή στο κρεββάτι της με μια σφαίρα στο κεφάλι. Όλα δείχνουν αυτοκτονία αλλά τα στοιχεία που ενοχοποιούν τον Χάρι είναι αρκετά και ιδιαιτέρως εμφανή, ενώ μετά από λίγες ώρες, ένα mail έρχεται στον υπολογιστή του, εκβιάζοντάς τον.

Ο Χάρι λοιπόν ασχολείται με δύο υποθέσεις ταυτόχρονα που φαινομενικά είναι άσχετες μεταξύ τους. Και αν για την πρώτη υπάρχουν κάποια στοιχεία που (με την βοήθεια της Μπέτε) οδηγούν σε κάποια λύση, για τον θάνατο της Άννας όλα δείχνουν μπερδεμένα και αδιέξοδα. Συν τοις άλλοις, ο συνάδελφός του, Τομ Βόλερ κάνει τα πάντα για να αποδείξει ότι ο Χάρι είναι ο υπεύθυνος για τον θάνατο της Άννας, η οποία είχε τσιγγάνικη καταγωγή οπότε εμπλέκονται στο παιχνίδι της εκδίκησης για τον «δολοφόνο» της, ο θείος της, ο ιδιοφυής ληστής τραπεζών Ράσκολ που φυλακισμένος πλέον κινεί τα νήματα από μέσα και δέχεται να βοηθήσει τον Χάρι με τις γνωριμίες του να βρει τον άνθρωπο που ληστεύει τις τράπεζες αν εκείνος του βρει τον ένοχο για τον φόνο της ανηψιάς του.

Τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται, και υπάρχει αγωνία και συνεχείς ανατροπές στην πλοκή, όπου ακόμα και όταν ο αναγνώστης πιστεύει ότι βρέθηκε κάποια άκρη στο επόμενο κεφάλαιο τα δεδομένα αλλάζουν και κάποιος καινούργιος ύποπτος ξεπροβάλλει. Ο συγγραφέας είναι και μουσικός οπότε μοιραία υπάρχει ένα σχεδόν πλήρες soundtrack, ροκ μουσικής και όχι μόνο (αφού ο κυνικός και σκληρός φασιστοειδής Τόμ Βόλερ ακούει μόνο Prince), κυνηγητά και έντονη βία, ενώ δεν λείπουν οι ερωτικές σκηνές και το χιούμορ.

Στο «Αστέρι του Διαβόλου», τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά αλλά εξίσου μπερδεμένα και αδιέξοδα. Στο μυθιστόρημα αυτό που η δράση του τοποθετείται αμέσως μετά την «Νέμεση» (οπότε ο αναγνώστης διευκολύνεται αν τα έχει διαβάσει μ’αυτή τη σειρά, χωρίς όμως αυτό να είναι τελείως απαραίτητο), ο Χάρι εν μέσω καύσωνα (Νορβηγικού, 30 βαθμούς δηλαδή) και άδειου από κόσμο που τρέχει στις παραλίες, Όσλο βρίσκεται αντιμέτωπος με μια σειρά περίεργων δολοφονιών, νεαρών γυναικών. Κάθε 5 ημέρες και ένα θύμα. Όλες με ένα δάχτυλο λιγότερο και με ένα κόκκινο διαμάντι σε σχήμα αστεριού σε κάποιο σημείο του σώματος ή ακόμα και στο δάχτυλο του χεριού που λείπει και ποτέ δεν είναι το ίδιο. 5 φόνοι, ανά 5 ημέρες, και 5 δάχτυλα, 5 και οι πλευρές του αστεροειδούς διαμαντιού. Η υπόθεση ανατίθεται στον ευρισκόμενο σε δυσμένεια (λόγω ακατάσχετης μέθης και συνεχών αναφορών για τη συμπεριφορά του) Χάρι και στον προαχθέντα αστέρα του τμήματος, τον όμορφο και αθλητικό αλλά κτήνος και απάνθρωπο Τομ Βόλερ,(ο οποίος παραμένει ο βασικός ύποπτος και η εμμονή του Χάρι να αποδείξει ότι βρίσκεται πίσω από τον φόνο της συνεργάτιδος του Έλεν).
Οι δύο «άσπονδοι φίλοι» πρέπει τώρα να συνεργαστούν στενά και με την βοήθεια των ερευνών της Μπέτε Λεν να βρουν την άκρη. Ο Βόλερ προσεγγίζει τον Χάρι και του προτείνει όταν φύγει από το σώμα – διότι η εντολή απόλυσής του είναι «προς υπογραφή» ήδη – να δουλέψει γι’αυτόν «καθαρίζοντας» το τοπίο από τους «εγκληματίες» και τα υπόλοιπα αποβράσματα που η Δικαιοσύνη αφήνει έξω με ελαφριές (κατά την άποψή του) ποινές. Ο Χάρι βρίσκει την ευκαιρία να λύσει τους λογαριασμούς του με τον Βόλερ και η τελική τους σύγκρουση, όπως και η βεντέτα τους, θα επηρεάσουν όχι μόνο την λειτουργία του τμήματος αλλά και την επίλυση της υπόθεσης του serial killer για την ταυτότητα του οποίου έρχονται σε κατ’ευθείαν αντιπαράθεση.

Όπως και στη «Νέμεση», έτσι και στο «Αστέρι του Διαβόλου», ο συγγραφέας «παίζει» με την αποκάλυψη του «κατά συρροή δολοφόνου» αφού ο ένοχος δεν είναι αυτός που οδηγούν όλα τα στοιχεία αλλά κάποιος άλλος, τον οποίον ακόμα και οι πιο «υποψιασμένοι» αναγνώστες δεν θα φανταστούν. Σκληρό και βίαιο, με πολλά στοιχεία παρωδίας και γελοιογραφίας, όπου ο συνεχώς «τύφλα» Χάρι είναι μια γκροτέσκα προσωπικότητα που κουράζει, αλλά με ωραία ίντριγκα και σπαζοκεφαλιά, το μυθιστόρημα του Νέσμπο εστιάζει στην διερεύνηση του χαρακτήρα του Τομ Βόλερ, στον οποίον δίνεται (δικαίως) ιδιαίτερο βάρος. Το πολιτικό και κοινωνικό σχόλιο είναι αρκετά αιχμηρό, το Όσλο μετατρέπεται σε μια πόλη που φοβίζει, ο ρατσισμός και ο νεοναζισμός είναι εμφανείς.

Και τα δύο μυθιστορήματα είναι καλά, διαβάζονται γρήγορα και ο ρυθμός παρασέρνει τον αναγνώστη όπως σε κάθε καλό page-turner. Ο Nesbo αποδεικνύεται ένας ιδιαίτερα ιδιοφυής συγγραφέας που ξέρει να κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον χωρίς να στηρίζεται σε προφανείς ευκολίες και «εξωτισμούς». Οι καταστάσεις που περιγράφει είναι αληθοφανείς και οι χαρακτήρες έχουν κάποιο υπόβαθρο. Δεν τον ενδιαφέρει να δώσει στοιχεία για το Όσλο, και στα δύο μυθιστορήματα, η δράση λαμβάνει χώρα στο κέντρο της πόλης, η οποία παρουσιάζεται απρόσωπη και δίχως ταυτότητα, κάτι που θα διευκόλυνε μια διεθνή κινηματογραφική μεταφορά οπουδήποτε υποθέτω.

Χωρίς ιδιαίτερες λογοτεχνικές απαιτήσεις τα βιβλία του Nesbo – δυστυχώς δεν μπορούν να συγκριθούν με αντίστοιχα Αμερικανών, Βρετανών ή Γάλλων συγγραφέων – προσφέρονται για ανέμελες αναγνώσεις, καλοκαιρινές ή μη, κρατώντας τον αναγνώστη σε εκγρήγορση (παρά την φλυαρία) και το ενδιαφέρον του αμείωτο δίνοντάς του και μια στοιχειώδη ποιότητα γραφής πράγμα που εξηγεί εν μέρει την παγκόσμια αποδοχή, όλα τα υπόλοιπα είναι θέματα marketing και επικαιρότητας που αποτελούν αντικείμενο άλλης κουβέντας.



PRINCE – Purple rain