Δευτέρα, Ιουλίου 27, 2015
posted by Librofilo at Δευτέρα, Ιουλίου 27, 2015 | Permalink
Η ανυπέρβλητη γοητεία της Munro
Όταν
θέλω να «επιστρέψω» στην αληθινή λογοτεχνία και στην δύναμη της καθαρής
αφήγησης, πιάνω ένα βιβλίο της Alice Munro. Ευτυχώς (για εμάς τους αναγνώστες και οπαδούς της
γραφής της), ένα βιβλίο της κάθε χρόνο εκδίδεται στη γλώσσα μας, οπότε η επαφή
μας μαζί της είναι συνεχής - εξάλλου δεν πάει πολύς καιρός που ασχολήθηκα με
άλλη μια συλλογή διηγημάτων της. Τι καλύτερο λοιπόν από τις ιστορίες της
γηραιάς (Καναδάς,1931), αλλά θαλερής συγγραφέως;
Η
συλλογή διηγημάτων της, με τον τίτλο «ΑΠΟΔΡΑΣΗ» («Runaway»),
(Εκδ. Μεταίχμιο, μετάφρ. Σ.Σκουλικάρη, πρόλογος Jonathan Franzen, σελ. 402),
παρουσιάζει τις ίδιες αρετές, με τις προηγούμενες συλλογές, ενώ και οι
χαρακτήρες δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερες διαφορές. Γυναίκες κυρίως οι ηρωίδες,
που κάνουν κάτι «ανατρεπτικό» σε κάποια φάση της ζωής τους (συνήθως στη νεότητά
τους), και μετά από κάποια χρόνια το θυμούνται και στοχάζονται πάνω σ’αυτό το
γεγονός που καθόρισε την ύπαρξή τους. Τοπία του Καναδά, αγροτικές περιοχές με
δύσκολη ζωή, μοναξιά στις μεγαλουπόλεις και στο κέντρο των ιστοριών πάντα η
ανθρώπινη μοίρα. Η αφήγηση είναι τριτοπρόσωπη, κρατάει απόσταση από τα
τεκταινόμενα, παρατηρεί με συμπάθεια και χιούμορ, πηγαίνει μπρος-πίσω στον
χρόνο, εστιάζοντας κυρίως στην ηρωίδα του διηγήματος, περιγράφοντας όμως τις
συνθήκες διαβίωσης στην περιοχή ή στο σπίτι της, επικεντρώνεται στις μικρές
καθημερινές στιγμές, στις κινήσεις, στις σκέψεις, στα βλέμματα, σε κάποια
κουβέντα που ειπώθηκε, σε κάποια κίνηση που έγινε ή δεν έγινε ποτέ.
8
διηγήματα απαρτίζουν την συλλογή αυτή, σαν μικρές νουβέλες περισσότερο, 40
έως 50 σελίδες το καθένα, ενώ 3 από αυτά έχουν την ίδια ηρωίδα σε διαφορετικές
φάσεις της ζωής της, έτσι ώστε θα μπορούσαν να συνθέτουν μια σπονδυλωτή νουβέλα
(κάτι που έχει ξανακάνει στο παρελθόν η συγγραφέας σε άλλη συλλογή διηγημάτων).
Οι τίτλοι των ιστοριών ενδεικτικοί του ύφους της Μανρό, μονολεκτικοί και λιτοί,
"Απόδραση", "Πιθανότητα", "Σύντομα", "Σιωπή",
"Πάθος", "Ανομήματα", "Φάρσες",
"Δυνάμεις".
Σε
όλα τα διηγήματα λίγο πολύ, η ηρωίδα επανεξετάζει τη ζωή της, τα λάθη της, τις
ωραίες στιγμές, αυτές που έφυγαν από μπροστά της και για μια κουβέντα τις άφησε
να περάσουν, τις ενέργειες που έκανε ενστικτωδώς, η μία, να ακολουθήσει έναν
άνδρα στην άκρη του πουθενά επειδή τις μιλούσε για τα αστέρια μια κρύα νύχτα
πάνω σε ένα τρένο, η άλλη να φύγει από το σπίτι της και να ξαναγυρίσει σχεδόν
αμέσως, ηττημένη και δειλή, μια άλλη να παρεξηγήσει μια κίνηση και να φύγει
τρέχοντας μακριά στη μοναδική ίσως ευκαιρία που της παρουσιάστηκε στη ζωή της.
Η δυσκολία των ερωτικών αλλά και των οικογενειακών σχέσεων, οι
μικροπαρεξηγήσεις, οι συμβιβασμοί, οι σιωπές και οι ενοχές σκιαγραφούνται με
ακρίβεια και άφθαστη οικονομία λόγου.
Στην
"Απόδραση" δεν υπάρχει κάποιο διήγημα που να ξεχωρίζει εμφανώς όπως
στις υπόλοιπες συλλογές της Munro. Ίσως το ομώνυμο όμως ("Η
απόδραση") λιτό και περιεκτικό να συμπυκνώνει το έργο της μεγάλης αυτής
συγγραφέως. Μια γυναίκα που διατηρεί με τον βίαιο σύζυγό της ένα ράντσο σε μια
απόμακρη περιοχή του Καναδά, αποφασίζει να τον εγκαταλείψει. Το ανακοινώνει
στην συγγραφέα γειτόνισσά της, η οποία μόλις έχει γυρίσει από ένα μεγάλο ταξίδι
μετά τον θάνατο του συζύγου της. Εκείνη την βοηθάει να υλοποιήσει την απόφασή
της, ειδοποιεί μια φίλη της στο Τορόντο να την φιλοξενήσει, της δίνει ρούχα,
την βάζει στο λεωφορείο κι εκείνη μετά από 3 στάσεις, κατεβαίνει κάτω και
γυρίζει πίσω στον σύζυγό της γνωρίζοντας ότι δεν πρόκειται ποτέ να βρει το
κουράγιο να ξαναφύγει.
Προσπαθώντας
να περιγράψεις τις εξαιρετικές ιστορίες της Munro, αισθάνεσαι ότι κάτι σου ξεφεύγει,
ότι χάνουν το νόημά τους. Μόνο διαβάζοντας και νιώθοντας τα διηγήματα μπορείς
να καταλάβεις την υποδόρια δύναμή τους, την γοητεία των περιεκτικών προτάσεων
της μεγάλης αυτής συγγραφέως. Με 5 λέξεις περιγράφονται καταστάσεις που άλλοι
συγγραφείς θέλουν σελίδες επί σελίδων:
"Περιγράφοντας
αυτό το πέρασμα, αυτή την αλλαγή στη ζωή της, αργότερα, η Γκρέις ίσως έλεγε -
και πράγματι έλεγε - πως ήταν σαν μια πύλη να είχε κλείσει πίσω της με μια
κλαγγή. Όμως εκείνη την ώρα δεν ακούστηκε καμιά κλαγγή - η συναίνεση απλώθηκε
μέσα της σαν κύμα, τα δικαιώματα αυτών που έμεναν πίσω έσβησαν γλυκά.
Η
ανάμνηση αυτής της μέρας παρέμεινε καθαρή και λεπτομερής, μολονότι υπήρχαν
παραλλαγές στα σημεία που αναπολούσε κάθε φορά.
Σε
κάποια από αυτές τις λεπτομέρειες, όμως, πρέπει να έκανε λάθος."
Το
βιβλίο συνοδεύει ένα υπέροχο κείμενο για την Munro που έχει γράψει ο μεγάλος
Τζόναθαν Φράνζεν, το οποίο καλύτερα να διαβαστεί μετά την ανάγνωση των
διηγημάτων (στο τέλος δηλαδή ως επίμετρο, παρά στην αρχή όπως είναι ως
πρόλογος). Ένας συγγραφέας της νεότερης γενιάς που μόνο λιτό και ολιγόλογο δεν
τον λες, υποκλίνεται μπροστά στην τελειότητα του ύφους της Καναδής συγγραφέως,
την θεωρεί δε ως την "μεγαλύτερη εν ενεργεία πεζογράφο της Βόρειας
Αμερικής". "Όταν διαβάζω Μανρό μπαίνω σ'αυτή την κατάσταση ήρεμου
στοχασμού όπου σκέφτομαι τη δική μου ζωή: τις αποφάσεις που πήρα, τα πράγματα
που έκανα και δεν έκανα, το είδος του ανθρώπου που είμαι, την προοπτική του
θανάτου. Ανήκει σ' εκείνη τη χούφτα των συγγραφέων, άλλοι εν ζωή, οι
περισσότεροι έχουν πεθάνει, τους οποίους έχω στο μυαλό μου όταν λέω ότι η
πεζογραφία είναι η θρησκεία μου. Γιατί όσο είμαι βυθισμένος σ' ένα διήγημα της
Μανρό, αποδίδω σε έναν απολύτως φανταστικό ήρωα τον ευλαβικό σεβασμό και το
ήρεμο, βαθύ ενδιαφέρον που αποδίδω στον εαυτό μου, στις καλύτερες στιγμές μου
ως ανθρώπινου όντος."
0 Comments:
Δημοσίευση σχολίου