Πέμπτη, Σεπτεμβρίου 21, 2017
posted by Librofilo at Πέμπτη, Σεπτεμβρίου 21, 2017 | Permalink
Μια πρώτη γνωριμία με τον "Σιμπλίκιο Σιμπλικίσιμο"
Το εμβληματικό μυθιστόρημα "ΣΙΜΠΛΙΚΙΟΣ ΣΙΜΠΛΙΚΙΣΙΜΟΣ" του Hans Jacob Christoffel von Grimmelshausen, εκδόθηκε επιτέλους στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Εξάντας (σελ.861), )σε μεγαλειώδη μετάφραση του Γιάννη Κοιλή από τα Γερμανικά του 17ου αιώνα.



Ο "Σιμπλίκιος Σιμπλικίσιμος", γράφτηκε το 1668 και εκδόθηκε ένα χρόνο μετά. Είναι ένα πικαρέσκο μυθιστόρημα, το οποίο εμπνέεται από τα γεγονότα του τριακονταετούς πολέμου, που ταλαιπώρησε την Γερμανία από το 1618 έως το 1648. Αφηγητής είναι ένας χωρικός, που έχει ανατραφεί από έναν ερημίτη σε ένα δάσος, από μικρός. Ο ερημίτης τον εισάγει στη θρησκεία και του δίνει το απλούστερο όνομα που υπάρχει: "Σιμπλίκιος" ("Απλός"), επειδή ήταν τόσο αδαής που δεν γνώριζε ούτε το όνομά του. Ο Σιμπλίκιος (μετά τον θάνατο του ερημίτη) περιπλανιέται ως στρατιώτης, τυχοδιώκτης, έμπορος στη σπαρασσόμενη Γερμανία του πολέμου, αντικρίζοντας την φρίκη και τον θάνατο, αλλά και στη Ρωσία και στη Γαλλία.

Το βιβλίο θεωρείται ότι εμπεριέχει αυτοβιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα του, ενώ πρέπει να αναφερθεί ότι μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, δεν ήταν γνωστό το όνομα του Grimmelshausen, όπως αναφέρει στο εξαιρετικό του επίμετρο, ο μεταφραστής αυτού του έπους, Γιάννης Κοιλής, ο οποίος δούλευε την μετάφραση αυτή για περίπου 20 χρόνια.

Ο "Σιμπλίκιος Σιμπλικίσιμος" θεωρείται έργο-ορόσημο για τα Γερμανικά (και Ευρωπαϊκά) γράμματα και έχει επηρεάσει πολλούς συγγραφείς της νεώτερης Γερμανίας. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο σπουδαίος Τόμας Μαν: "Πρόκειται για ένα σπάνιου είδους μνημείο της λογοτεχνίας και της ζωής, το οποίο, δίχως καθόλου να χάσει την ικμάδα του, επιβίωσε για κοντά τρεις αιώνες και θα αντέξει για πολλούς ακόμη· ένα πεζογράφημα ακούσιου μεγαλείου, πολύχρωμο, άγριο, ωμό, διασκεδαστικό, μες στον έρωτα και στα κουρέλια· ένα έργο που κοχλάζει από ζωή, που μιλάει στον ενικό με το θάνατο και το διάβολο, το οποίο καταλήγει στη συντριβή και την ολοσχερή αποστροφή απέναντι σ' ένα κόσμο που σπαταλήθηκε μέσα στο αίμα, τη ληστεία, την ηδονή· αθάνατο όμως μέσα στην άθλια λαμπρότητα των αμαρτιών του."



Στις 19 Σεπτεμβρίου, στην Γερμανική σχολή Αθηνών, έγινε η πρώτη επίσημη παρουσίαση του βιβλίου με ομιλητές την μεταφράστρια Κλαίρη Παπαμιχαήλ, την μεταφράστρια, κριτικό λογοτεχνίας και συγγραφέα, Κατερίνα Σχινά και τον συγγραφέα και καθηγητή Φιλοσοφίας, Νικήτα Σινιόσογλου και βεβαίως τον μεταφραστή (και καθηγητή της Γερμανικής σχολής) Γιάννη Κοιλή. 
Από αυτή την παρουσίαση, η Κλαίρη Παπαμιχαήλ, προσέφερε ευγενικά στο blog, την θαυμάσια ομιλία της για το βιβλίο και τη μετάφρασή του.

____________________________________________________________ 



               ΣΙΜΠΛΙΚΙΟΣ ΣΙΜΠΛΙΚΙΣΙΜΟΣ
     (λίγα λόγια για το βιβλίο και την μετάφραση)

 Ο Σιμπλίκιος Σιμπλικίσιμος του Γκριμελσχάουζεν είναι ένα επικό μυθιστόρημα που μετέφρασε από τα γερμανικά του 17ου αιώνα ο Γιάννης Κοιλής, ένα έργο ζωής γι’ αυτόν, μια που το επεξεργάζεται και το παιδεύει για πάνω από 20 χρόνια.

Να ξεκαθαρίσω πρώτα απ’ όλα πως δεν γνωρίζω γερμανικά –πόσο μάλλον του 17ου αιώνα. Ξεκίνησα το βιβλίο σαν απλή αναγνώστρια, κάπου μπήκε στη μέση και η επαγγελματική διαστροφή, και θα ήθελα, βαθιά εντυπωσιασμένη, να μοιραστώ τις σκέψεις μου μαζί σας.

Τι είναι η μετάφραση; Είναι η μεταφορά, η κατά προσέγγιση αφήγηση μιας άλλης αφήγησης από κάποιον που ταξίδεψε στην ξένη χώρα του κειμένου, όπου περιπλανήθηκε, είδε κι έμαθε  – και επιστρέφει στον τόπο του - θέλοντας να μοιραστεί αυτές τις εμπειρίες σαν γνώση και σαν απόλαυση με τους δικούς του ανθρώπους.

Ο Κοιλής περιπλανήθηκε στη Γερμανία του 17ου αιώνα, που μαστιζόταν από τον Τριακονταετή Πόλεμο, ο οποίος ξεκίνησε το 1618 και έληξε το 1648 με την Ειρήνη της Βεστφαλίας. Στη διάρκειά του, η οικονομία καταστράφηκε, ο πληθυσμός των γερμανικών κρατιδίων μειώθηκε κατά πολύ και πολλές πόλεις λεηλατήθηκαν και κάηκαν.

Και στο μέσον αυτών των ιστορικών γεγονότων, βρίσκεται ο Σιμπλίκιος, ένας αφελής χωρικός που πέφτει από τα μικράτα του θύμα, αλλά και εκμεταλλευτής, όλων των αλλαγών και των περιπετειών του πολέμου, όπου άλλοτε συμμετέχει και άλλοτε παρατηρεί - και μας εξιστορεί τις επιπτώσεις του στη ζωή του.

Ο μεταφραστής πρέπει να μεταφέρει την εμπειρία αυτής της περιπλάνησης στη γλώσσα του δικού του τόπου – να βρει τρόπο να μιλήσει για έναν άγνωστο κόσμο σε ένα γνώριμο ιδίωμα. Και τα κατάφερε. Με μια ολοζώντανη, λαϊκή γλώσσα που θυμίζει συχνά τις αφηγήσεις των παππούδων μας, με λέξεις και ρήσεις παλιακές και ξεπερασμένες αλλά τόσο οικείες, με εκφράσεις πότε του δρόμου και πότε λόγιες, ο Γιάννης Κοιλής κεντάει τη ζωή του Σιμπλίκιου, περιγράφει τον κόσμο του και μας βουτάει κι εμάς στο σύμπαν του. ΓΙΝΕΤΑΙ ο Σιμπλίκιος, αποτυπώνοντας γλωσσικά την εξέλιξη αυτού του ανθρώπου που ξεκίνησε αγράμματος -  μορφώθηκε μόνος του διαβάζοντας [πλήθος οι αναφορές στην ελληνική μυθολογία και στη Βίβλο] -  ταξίδεψε –πέρα από κάθε προσδοκία- ως τα πέρατα της γης, όπου γνώρισε άλλους λαούς και έθιμα, τα οποία μας διηγείται απολαυστικά - και κατέληξε ερημίτης στο δάσος και στο τέλος ναυαγός σε ένα έρημο νησί.

Με αυτή την ευκαιρία, μας ξετυλίγει τον τρόπο ζωής των απλών ανθρώπων, τις δοξασίες και τις δεισιδαιμονίες τους, περιγράφει πώς ζούσαν την καθημερινότητα οι στρατιώτες και οι μικροί ηγεμόνες των γερμανικών κρατιδίων, την ωμή βία που επικρατούσε παντού και στηλιτεύει τον πόλεμο που τους παρασύρει όλους. Ταυτόχρονα ο αθώος και συνάμα πονηρός Σιμπλίκιος, που μαθαίνει πώς να επιβιώνει σε κάθε κατάσταση, μας εξηγεί με θαυμαστή ευγλωττία την κοσμοθεωρία του και κάνει την αυτοκριτική του – θεωρώντας, όμως, ότι ουσιαστικά είναι άθυρμα της μοίρας και ότι ο ίδιος δεν έχει την παραμικρή ευθύνη για όσα του συμβαίνουν.

Ο Γιάννη Κοιλής, με την τόσο πλούσια λεκτικά και τόσο ανεπιτήδευτη εννοιολογικά γραφή του, πετυχαίνει να κάνει το άγνωστο γνωστό – το ξένο γνώριμο – το αδιάφορο ενδιαφέρον – το ακατανόητο κατανοητό. Και, κυρίως, το ανοίκειο ελκυστικό.

Είναι αυτονόητο πως κάθε μετάφραση έχει προβλήματα, κόπους, περιπέτειες, προδοσίες και αποτυχίες - όπως ακριβώς και η ζωή του Σιμπλίκιου. Πιθανώς, από τη μεταφορά της μιας κουλτούρας στην άλλη, να χάνονται λεπτές αποχρώσεις του ύφους, ορισμένα γλωσσικά παιχνίδια, αμφισημίες ή πολυσημίες. Προσωπικά δεν ένιωσα κάτι τέτοιο.

Ωστόσο, η συγκεκριμένη μετάφραση δικαιώνεται για τον συνολικό της ΛΟΓΟ, όχι μόνο για τις μεμονωμένες λέξεις της, γιατί μας παρασύρει να ζήσουμε ΜΑΖΙ με τον ήρωα βήμα-βήμα τη ζωή του. Γιάννη Κοιλή, ευχαριστούμε για το ταξίδι.

Κλαίρη Παπαμιχαήλ









 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home