Την προηγούμενη εβδομάδα ήμουν στην Θεσσαλονίκη.Είχα να επισκεφθώ την πόλη περίπου 6 μήνες και είναι γεγονός ότι πολύ δύσκολα μπορώ να αντισταθώ στη γοητεία της, παρά την μεγάλη προσπάθεια του κράτους,των τοπικών αρχών και των κατοίκων της να την καταστρέψουν με όλους τους δυνατούς τρόπους που μπορούν να σκεφτούν.
Λίγο προτού πάω αποφάσισα να διαβάσω (αφού το είχα στην βιβλιοθήκη μου ένα χρόνο περίπου),το μεγαλειώδες βιβλίο του Mark Mazower «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ,πόλη των φαντασμάτων» (Εκδ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ,σελ.575 μεγάλου σχήματος). Η επίσκεψη μου στην πόλη ήταν απλά η αφορμή,το βιβλίο θα το διάβαζα έτσι κι’αλλιώς,απλά περίμενα όλο αυτό το διάστημα να «καταλαγιάσει» ο θόρυβος πού ξέσπασε γύρω απ'αυτό και οι αναμενόμενες αντιδράσεις των γνωστών «μακεδονομάχων». 
Αυτές τις λίγες μέρες που πέρασα εκεί,δεν έψαξα να βρω μνημεία του παρελθόντος ή γωνιές που αναφέρονται στο βιβλίο-δεν πήγα γιά τουρισμό άλλωστε.Προσπαθούσα να καταλάβω εάν ένας ξένος έφτανε με το αεροπλάνο και έπαιρνε το ταξί να πάει στο κέντρο της πόλης,θα αισθανόταν ότι η πόλη αυτή υπήρξε ένα πολυπολιτισμικό κέντρο?Η απάντηση είναι απλή:ΑΠΟΚΛΕΙΕΤΑΙ...
Η δουλειά του Mazower κανονικά θα έπρεπε να έχει τον τίτλο «Η ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ»,δυστυχώς γι’αυτόν,τον πρόλαβε ο μέγιστος Γ.Ιωάννου και ονόμασε έτσι την συλλογή διηγημάτων του (από τα απολύτως must ελληνικά βιβλία που θα πρέπει να διαβάσει κάποιος).Ακόμα κι’ετσι όμως ο τίτλος που έδωσε ο Mazower είναι έξοχος και αντικατοπτρίζει απόλυτα αυτό που θέλει να δώσει ο συγγραφέας,την ιστορία αυτής της πόλης που είναι μιά ιστορία ανθρώπων που ήρθαν από κάπου κοντά,από κάπου μακριά και ρίζωσαν εκεί.Μετακινούμενοι πληθυσμοί,πρόσφυγες,στρατοί κατοχής,κατάσκοποι,οικονομικοί μετανάστες-όλοι οι λαοί της γης περνάνε από τις σελίδες του βιβλίου,από την ιστορία της πόλης.
Βυζαντινό προπύργιο,οθωμανική μητρόπολη,εβραϊκό σημείο αναφοράς,ελληνική «συμπρωτεύουσα»,η Θεσσαλονίκη του Mazower αναδύεται μέσα από τις σελίδες του βιβλίου τόσο γοητευτική όσο ποτέ άλλοτε.Η μαγκιά του συγγραφέα είναι η λογοτεχνικότητα του.Μακριά από επιστημονικές αναλύσεις,με γλώσσα καθημερινή και απλή,διαβάζεις την ιστορία σαν να διαβάζεις μυθιστόρημα.Ο Μαζάουερ δεν φοβάται να «πετάξει» μέσα στην αφήγηση,απλές καθημερινές ιστορίες,μαρτυρίες ανθρώπων της εποχής,επεισόδια καταγεγραμμένα στην συλλογική μνήμη,στίχους από ρεμπέτικα γιά να καταδείξει το κλίμα της εποχής.
Γιά το βιβλίο έχουν γραφτεί δεκάδες σχόλια,κριτικές,παρουσιάσεις από ειδικούς και μη.Δεν είμαι ιστορικός γιά να το κρίνω,ούτε γνωρίζω τόσα πολλά γιά να κριτικάρω εάν και τι άφησε έξω από την ανάλυσή του ο συγγραφέας.Υπάρχουν όμως μερικά σημεία που τονίζονται ιδιαίτερα από τον Μαζάουερ και καθιστούν σαφή την άποψή του,όπως:
-Η «χαλαρή» διακυβέρνηση των Οθωμανών στα περίπου 500 χρόνια που κατείχαν την πόλη.Το στυλ αυτό οδήγησε στην πολυμορφία της πόλης και την αυτονομία της κάθε εθνικής/θρησκευτικής ομάδας.Οι συνοικίες ήταν καθαρά εθνικές,αλλού οι Εβραίοι,αλλού οι Οθωμανοί,αλλού οι Έλληνες.Το σύστημα δούλεψε καλά γιά πολλά χρόνια.
-Η μαζική άφιξη των Σεφαρδιτών Εβραίων από το 1492 και μετά.Οι Οθωμανοί «άνοιξαν» διάπλατα τις πύλες και εμπορικά απογείωσαν την πόλη.
-Το ότι οι Έλληνες ήταν ουσιαστικά μειονότητα στην πόλη.Γιά πολλά χρόνια ήταν η τρίτη πληθυσμιακά ομάδα,αποτελούμενη κυρίως από εργάτες και λοιπούς μεροκαματιάρηδες.
-Τονίζεται η προσπάθεια κατάκτησης της πόλης κατά την διάρκεια του Α Βαλκανικού πολέμου.Ας μη ξεχνάμε ότι γιά μερικές ώρες,οι Βούλγαροι δεν πρόλαβαν να μπουν πρώτοι στην Θεσσαλονίκη.
-Αναλύεται λεπτομερέστατα η σχέση ελλήνων / εβραίων και τα πολιτικά προβλήματα που κυριάρχησαν της καθημερινής συμβίωσης.
-Η προσπάθεια «Ελληνοποίησης» της πόλης που «διευκολύνθηκε» ιδιαίτερα από την μεγάλη πυρκαϊά του 1917 που σχεδόν κατέστρεψε το κέντρο της πόλης.
-Την δεύτερη μεγάλη «άφιξη προσφύγων» της ιστορίας της πόλης,μετά την καταστροφή της Σμύρνης και την ανταλλαγή των πληθυσμών που επακολούθησε.
-Η εξολόθρευση του Εβραϊκού στοιχείου από τους Ναζί και τον ρόλο των Ελλήνων και αρκετών Εβραίων σ’αυτό.
-Τελευταίο αλλά όχι έσχατο.Η πλήρης ελληνοποίηση της πόλης τα τελευταία 50 χρόνια.
Όλα τα παραπάνω μπορούν να αποτελέσουν σημεία τριβής και μεγάλων συζητήσεων.. «Γιατί είπε αυτό», «γιατί το έγραψε έτσι», «ποιά πλευρά συμπαθεί»..Οι Ελληνολάτρες ιστορικοί και μη,σίγουρα βρίσκουν «πατήματα» στις περιγραφές του Μαζάουερ.Διακρίνεται συμπάθεια στο τρόπο που κυβερνούσαν οι Οθωμανοί,όπως και στο στυλ της ζωής τους γενικότερα.Η περιπέτεια των εβραίων της Θεσσαλονίκης συγκινεί όσο τίποτα άλλο μέσα στο βιβλίο και γενικά τονίζεται ιδιαίτερα η συνεισφορά τους στην ανάπτυξη και στη ζωή της πόλης.Εάν κάτσουμε να σταθούμε σε λεπτομέρειες βλέπουμε το δέντρο και χάνουμε το δάσος (είδα αναφορές στο διαδίκτυο ότι δεν τα λέει σωστά γιά το εβραϊκό νεκροταφείο,νομίζω ότι αυτά είναι λεπτομέρειες,η ουσία είναι ότι το νεκροταφείο καταστράφηκε από τις ελληνικές αρχές).
Με το ελληνικό στοιχείο ο συγγραφέας ουσιαστικά ασχολείται από το τέλος του 19ου αιώνα και μετά ,όταν, με την πίεση του νεοσυσταθέντος ελληνικού κράτους στο νότο αρχίζει και εξαπλώνεται η θεωρία του μεγαλοϊδεατισμού.Περιττό βεβαίως να αναφερθεί ότι η ιστορία της Θεσσαλονίκης ελληνοκρατείται από το 1912 και μετά.
Ανάμεσα στα πολλά ενδιαφέροντα σημεία του βιβλίου δεν μπορείς να μη προσέξεις την ικανοποιητική ανάλυση του Μακεδονικού ζητήματος (αν και δίδεται μεγαλύτερο βάρος στα γεγονότα που συνέβαιναν μέσα στην πόλη ),όπως και την μεταχείριση που επεφύλαξε η κυβέρνηση των Αθηνών στην πόλη που απέκτησε κάπως αναπάντεχα και πιό εύκολα απ’ότι περίμενε.Μεταχείριση που όπως την διαβάζει κανείς καταλαβαίνει από που πηγάζει η αντιπάθεια των βορειοελλαδιτών προς το «αθηνοκεντρικό κράτος».
Το άρωμα του παρελθόντος είναι πολύ έντονο και κυριαρχεί σε όλο το βιβλίο.Το παρελθόν όμως έχει φύγει και η Θεσσαλονίκη δεν είναι πλέον η πολυπολιτισμική πόλη που ήταν.Το ελληνικό κράτος στην προσπάθεια ενσωμάτωσης της πόλης στον κρατικό ιστό εξαφάνισε τα περισσότερα στοιχεία που συνδέονταν με την ιστορία της πόλης από το 1430 και μετά αναδεικνύοντας τα παλαιότερα αρχαιοελληνικά και βυζαντινά μνημεία γιά να τονίσει την ελληνικότητα της πόλης.
Αυτό που εισπράττουμε τώρα είναι η εικόνα μιάς πόλης εσωστρεφούς και ξενόφοβης η οποία κυριαρχείται από τον φανατισμό και την υποκουλτούρα.Από εκεί που η Θεσσαλονίκη ήταν μιά πόλη που αναδείκνυε κάθε προοδευτική ιδέα και ενσωμάτωνε όλα τα πολιτιστικά ρεύματα,τα τελευταία χρόνια η πόλη χαρακτηρίζεται από ακραίο συντηρητισμό και άκρατο θρησκευτικό φανατισμό.Μόνο πικρή γεύση στο στόμα μπορεί κάτι τέτοιο ν’αφήσει.
Θεωρώ ότι η δουλειά του Μαζάουερ θα μείνει κλασσική και θα αποτελέσει σημείο αναφοράς γιά όποιον θελήσει να ασχοληθεί με την ιστορία της πόλης.Εξαιρετική η έκδοση της Αλεξάνδρειας και υπέροχη η μετάφραση του έμπειρου μεταφραστή Κώστα Κουρεμένου.Ένα βιβλίο κόσμημα που μπορεί να διαβαστεί και τμηματικά (αν και είναι δύσκολο να αντισταθεί κάποιος στη ροή της αφήγησης του συγγραφέα).
At 6/11/07 18:09, 
ritsmas
At 6/11/07 19:47, Παράξενος Ελκυστής
Σαν γνήσιος απρόσκλητος επανέρχομαι κι επεμβαίνω με περισσό θράσος που η ορμή ενός νέου μπλόγκερ πολλαπλασιάζει (ελπίζω να μην ενοχλώ). Όχι για να σχολιάσω το βιβλίο το οποίο δεν έχω διαβάσει, αλλά για να σε συγχαρώ για τη σύνδεση μεταξύ πόλης, διαβάσματος και τραγουδιού του Σαββόπουλου. Σπάνια το συναντώ και χαίρομαι. Το ίδιο κάνω κι εγώ. Πέρσι για παράδειγμα, μια παρέα πήραμε το τρένο για να κάνουμε πρωτοχρονιά στην Κων/πολη. Αθήνα-Θεσ/νικη- Κων/πολη. Μέχρι να φτάσουμε είχα ξεκοκαλίσει το "Ιστανμπούλ" του Παμούκ (που ήταν και επίκαιρο). Επί χρόνια αρνιόμουν να διαβάσω την "Αμοργό". Ήθελα να τη διαβάσω επί τόπου. Όπως κι έκανα.
Διότι τα ταξίδια είναι πρώτα του νου και των αισθήσεων.
Εμένα πάντως η Θεσ/νικη κυρίως μου βγάζει μελαγχολία και μετά όλα τ'άλλα. Μελαγχολία που ένας ξένος συγγραφέας δεν μπορεί να προσλάβει εύκολα. Ειδικά τέτοια εποχή.
Καλησπέρα.
@Παράξενος ελκυστής>Αν με ξαναρωτήσετε αν ενοχλείτε,θα σας μαλώσω...
Λοιπόν,όσο περίεργο και αν σας φανεί,την ατμόσφαιρα της πόλης την έχει πιάσει ο Μαζάουερ-ακριβώς λέμε..Το άσμα του Σαβόπουλου είναι από τα αγαπημένα μου (αν και όσα βάζω ως μουσική υπόκρουση στα ποστς μου,είναι από τα αγαπημένα μου-απλά προσπαθώ να τα συνδιάσω με το εκάστοτε ποστ,έ αυτό πηγαίνει ταμάμ...).
Με το τρένο Κων/λη?Ενδιαφέρον-προσωπικά δεν θα το άντεχα.Εγώ όταν πήγα πριν δύο χρόνια είχα μαζί μου το ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ,του Philip Mansel,υπέροχο βιβλίο.
Πάντως συστήνω ανεπιφύλακτα το σημερινό βιβλίο και ας μη το συνδιάσετε με ταξίδι στην Θεσ/νίκη.
At 7/11/07 13:55, 
libro, πολυ σωστα τα ειπες, συμφωνω απολυτα.
Το εχω μισοδιαβασει, ειναι εξαιρετικα ευχαριστο, πολυ εμπεριστατωμενο και νομιζω ιστορικα πολυ σωστο. Ναι, ασχετα με το τι θελουμε να πιστευουμε, η Θεσσαλονικη ηταν μια διεθνης πολη οπου οι Οθωμανοι διοικουσαν και οι Εβραιοι πλουτιζαν.
Η σημερινη εικονα της πολης συμφωνω οτι ειναι εντελως παρακμιακη, ευτυχως διατηρειται η υπεροχη γευστικη παραδοση, αλλα κατα τα λοιπα η Θεσ/νικη εχει μετατραπει οπως πολυ ωραια λες σε αντρο υποκουλτουρας και εθνικισμου....
κριμα για μια πολη που, εαν σαν κρατος ειχαμε ανοιχτο μυαλο, θα ηταν το σημαντικοτερο εμπορικο (και πολιτιστικο?) κεντρο των Βαλκανιων...
@Nuwanda>Δεν γίνεται γιά όποιον διαβάσει το βιβλίο να μη κάνει τις συγκρίσεις με το παρελθόν.Συνειδητοποιείς δε πόσα "εγκλήματα" έχουν κάνει οι κεντρικές κυβερνήσεις των Αθηνών σ'αυτή τη πόλη,χωρίς βεβαίως να βγάζει λάδι τους ντόπιους παράγοντες.
Η κατάσταση τώρα είναι δραματική-δες ποιοί πολιτικοί αντιπροσωπεύουν την πόλη σε όλα τα επίπεδα και σε όλα τα κόμματα και βγάλε συμπέρασμα.Η γευστική παράδοση ευτυχώς παραμένει,όπως και η αλεγρία των κατοίκων και ορισμένα σημεία/γωνιές είναι ακαταμάχητα.
At 7/11/07 16:41, Ariel
Μου άρεσε το ποστ και η συνάντηση-αναφορά στον Γιώργο Ιωάννου.
Το βιβλίο τού Μαζάουερ, αν και πολυσέλιδο, διαβάζεται απνευστί.
Ο Βρετανός ιστορικός, με αντικείμενο τη νεότερη Ελλάδα, ασχολήθηκε με την κατοχική και τη μεταπολεμική περιόδο με τα έργα του "Στην Ελλάδα του Χίτλερ" και "Μετά τον πόλεμο".Με το βιβλίο του τα "Βαλκάνια" περιέγραψε με ζωηρότητα πώς τα βουνά, οι αυτοκρατορίες και οι θρησκείες διαμόρφωσαν τη ζωή των κατοίκων της περιοχής. Στην πόλη των φαντασμάτων, φτάνει στην καρδιά μιας βαλκανικής πόλης, της Θεσσαλονίκης, που ο πόλεμος, η πυρκαγιά,η προσφυγιά, η γενοκτονία και το ολοκαύτωμα την αλλάζουν ριζικά, καθώς, χάνει πρώτα τους μουσουλμάνους της, με την ανταλλαγή πληθυσμών, κι έπειτα τους εβραίους, στο δρόμο για το Άουσβιτς.
Κι είναι αλήθεια, όλη αυτή η ατμόσφαιρα των φαντασμάτων που διασταυρώθηκαν στην πολυτάραχη ιστορία της υπερσκελίζεται με την θορυβώδη διασταύρωση κράτους και εκκλησίας που με τόσο θόρυβο γίνεται στους κόλπους της...
@Ariel>Δυστυχώς μόνο άλλο ένα βιβλίο του Μαζάουερ έχω διαβάσει,την ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΗΠΕΙΡΟ το οποίο είναι έξοχο.
Συμφωνώ μαζί σας σε αυτά που λέτε,το δε βιβλίο του Ιωάννου δεν το θυμήθηκα τυχαία,το αναφέρει κάπου ο συγγραφέας στις αναφορές του.
Σας ευχαριστώ γιά τα καλά σας λόγια και την επίσκεψη η οποία με τιμάει ιδιαιτέρως.
At 7/11/07 22:26, ritsmas
At 11/11/07 08:53, Εαρινή Συμφωνία
Εξαιρετικό βιβλίο. Τω όντι, λέει τα πράγματα με το όνομά τους. Οσο για το πού βρίσκεται σήμερα η Θεσσαλονίκη, ας σκεφτούμε μονάχα μια πόλη με την οποία την παραλληλίζουν συνήθως, τη Σμύρνη. Χωρίς τους Ελληνες, που έδιναν τον τόνο του ορθολογισμού, άρα και της προόδου, χωρίς το κοσμοπολίπτικο και πολυπολιτισμικό της πρόσωπο εδώ και δεκαετίες και όμως πολύ πιο προοδευτική από το εσωτερικό της Τουρκίας. Αντίθετα, η Θεσσαλονίκη, μόνο με Ελληνες, κέντρο εθνικισμού, όπως πολύ σωστά λέτε, και πατριδοκαπηλείας. Ποιος έχει άραγε μια εξήγηση γι' αυτό;
@Εαρινή Συμφωνία>Μάλλον στην έλλειψη παιδείας πρέπει να οφείλεται,γιά να μη πάμε πολύ πίσω.Η Θεσ/νίκη είχε πολλές ευκαιρίες να αναδειχθεί ως μία πραγματική μητρόπολη όχι μόνο των Βαλκανίων αλλά τις έχασε.Δεν ξέρω,είμαι τόσο απογοητευμένος με αυτά που βλέπω γύρω μου-μάλλον είναι στο DNA της φυλής,δεν εξηγείται αλλιώς-εκτός κι'αν έχουν ψεκάσει με το "μαλακοσπρέϋ" την ατμόσφαιρα,όπως κάποιες στιγμές πιστεύω.Ευχαριστώ γιά την επίσκεψη.
At 11/11/07 16:03, George Glikofridis
Γνωστό πρόσωπο της Θεσσαλονίκης αλλά και φίλοι απλοί Θεσσαλονικείς, μου είπαν ότι "Ναι, το βιβλίο είναι υπέροχο, αλλά είναι ολίγον flat. Οι άνθρωποι είναι πιο δεμένοι μεταξύ τους από όσο φαίνεται στο βιβλίο. Οι κοινωνικές ομάδες οι οριζόμενες από τη ράτσα δεν είναι διόλου διαχωρισμένες αναμεταξύ τους. Δεν υπάρχει "ο Εβραίος", "ο Έλληνας", "ο Βούλγαρος", "ο Τούρκος", "ο Βλάχος" κ.λ.π. Ούτε και υπήρξε ποτέ. Αν εξαιρέσουμε μεμονομένα περιστατικά κακίας ή και βλακείας, συνολικά τέτοιου είδους προβλήματα δεν υπήρχαν κι ούτε υπάρχουν. 26 ράτσες ζούσαν και ζουν στην Θεσσαλονίκη. (Εξαιρουμένων βέβαια των σύγχρονων οικονομικών μεταναστατών.) Μερικές προεξάρχουσες κι άλλες όχι. Αλλά όλες μαζί. Αυτό, στο εν λόγο βιβλίο δεν φαίνεται όσο θα έπρεπε να φανεί..."
Εγώ, δεν έχω να προσθέσω τίποτε άλλο, ίσως μόνο ότι θα ήθελα ν διαβάσω την συνέντευξη στην Καθημερινή στην οποία αναφέρεται η ristmas.
Ναι, εχει μεγάλο ενδιαφέρον το βιβλίο του Μαζάουερ. Του ειχαμε πάρει προ τριετίας συνέντευξη. Και νεος και συμπαθής πολύ. Θέλει ομως χρόνο για να διαβαστεί και αυτοσυγκέντρωση.
ΥΓ Δεν μου βγηκε τίποτα από το κυριακατικο που λεγαμε. Τογραψα βεβαια γύρω γύρω στον ποδογυρο που λενε, αλλά αν δεν εχεις χρονο, πρωτον καιδευτερον χωρο, πελαγοδρομείς και δεν αποδίδεις. Ουτε κουβεντα δεν βγηκε για τα χερουβειμ
σας χαιρετω
ριτς