Η εξαιρετική νουβέλα «Ο ΕΝΟΙΚΟΣ» («El Inquilino») του σπουδαίου Ισπανού συγγραφέα Javier Cercas, (Εκδ. Πατάκη, μετάφρ. Ι.Ντούμη, σελ.161), είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται απνευστί και παρ’ότι είναι από τα πρώτα μυθιστορήματα (1989), του πολύ επιτυχημένου (οι "Στρατιώτες της Σαλαμίνας εκτός από τα πολλά βραβεία που απέσπασε, έγινε παγκόσμιο best-seller και ταινία)πλέον συγγραφέα είναι ισάξιο των υπέροχων μεταγενέστερων και απόλυτα αντιπροσωπευτικό της γραφής και του ύφους που τον καθιέρωσε.

Ο Μάριο Ρότα, ο ήρωας της νουβέλας, είναι ένας άνθρωπος σε απόγνωση. Καθηγητής Φωνολογίας (Linguistics στα νεοελληνικά…), σε ένα επαρχιακό πανεπιστήμιο των Η.Π.Α., βολεμένος επί σειρά ετών σε μονότονες παραδόσεις μαθημάτων σε ψιλοαδιάφορους φοιτητές, ζούσε μια ζωή ασφαλή και άνετη. Ώσπου μια μέρα έρχονται όλα ανάποδα. Βγαίνει για τζόκινγκ και παθαίνει διάστρεμμα. Καθώς επιστρέφει στο σπίτι του, η σπιτονοικοκυρά του, του συστήνει τον Ντάνιελ Μπέρκοβιτς ο οποίος είναι ο νέος ένοικος του απέναντί του διαμερίσματος και θα είναι συνάδελφός του στο πανεπιστήμιο, διδάσκοντας πάνω-κάτω τα ίδια μαθήματα μ’αυτόν. Σύντομα ο Μάριο συνειδητοποιεί ότι όλοι οι συνάδελφοι του γνώριζαν για την άφιξη του νέου καθηγητή στη σχολή εκτός από αυτόν, διαπιστώνει δε ότι πρέπει πλέον να αλλάξει γραφείο και να πάει σε κάποιο που θα μοιράζεται με άλλους, διότι στο παλιό δικό του έχει εγκατασταθεί ο Μπέρκοβιτς (αυτός ο «ξένος» ως εισβολέας-οδοστρωτήρας), ο οποίος απ’ότι ακούει από τον κοσμήτορα της σχολής είναι μεγάλο όνομα στον χώρο.

Όταν τον καλεί στο γραφείο του ο διευθυντής, ο Μάριο βλέπει την καταστροφή να έρχεται. Ο Μπέρκοβιτς θα πάρει τα 2 από τα 3 μαθήματα που εκείνος δίδασκε και έτσι ο μισθός του Μάριο θα περιοριστεί στο 1/3. Λόγω δε της μη δημοσίευσης άρθρου του σε κάποιο περιοδικό τα τελευταία 2 χρόνια, η σύμβαση του θα επανεξεταστεί στο τέλος της χρονιάς. Το «κερασάκι στη τούρτα» έρχεται να συμπληρώσει η αποκάλυψη της κοπελιάς του, μια φοιτήτριας σε μεταπτυχιακό επίπεδο, ότι επόπτης στην πτυχιακή της θα είναι ο Μπέρκοβιτς (για τον οποίον εκφράζει τον θαυμασμό της) αντί αυτού και θα ήθελε να διακόψουν την ερωτική τους (έτσι κι αλλιώς χαλαρή) σχέση.

Ο Μάριο ζει έναν εφιάλτη, ο οποίος γίνεται ακόμα εντονότερος όταν βλέπει ότι ο Μπέρκοβιτς έχει ήδη γίνει talk of the town και αυτόν τον κοιτάνε όλοι με ένα βλέμμα λύπης και οίκτου. Ο κόσμος του έχει διαλυθεί σε μικρά κομμάτια και δεν μπορεί να καταλάβει καθώς νιώθει όλα γύρω του να γκρεμίζονται. Αλλά τι συμβαίνει πραγματικά; Τι του κρύβουν όλοι; Και πάνω απ’όλα γιατί η επίπλωση του διαμερίσματος του Μπέρκοβιτς είναι ακριβώς ίδια με του δικού του σπιτιού – ακόμα και οι πίνακες τους οποίους αγόρασε στην Ιταλία;

Είναι μια νουβέλα «Καφκικού» ύφους και ο Θέρκας εκτός από σπουδαίος τεχνίτης είναι και ένας πολύ ευφυής συγγραφέας. Αφήνει τον αναγνώστη να επιλέξει τη συνέχεια, αφού η αφήγησή του, μονίμως στα όρια μεταξύ ειρωνίας, χιούμορ και απελπισίας είναι διφορούμενη και αινιγματική. Ο αναγνώστης «βυθίζεται» και παρασύρεται (μπερδεύεται αρκετά με τον αντιφατικό ήρωα), χωρίς να μπορεί να προβλέψει την συνέχεια και μπορεί το τέλος να είναι λίγο βιαστικό και να αφήνει πολλά ερωτηματικά αλλά αυτό δεν ενοχλεί καθώς αντιλαμβάνεσαι ότι εκείνο που προέχει είναι αυτό το ιδιότυπο παιχνίδι μεταξύ εσένα (του αναγνώστη) και του συγγραφέα.

Η νουβέλα που θυμίζει σε αρκετά το μεταγενέστερο (έξοχο) μυθιστόρημα του συγγραφέα, με τίτλο «Η ταχύτητα του φωτός», είναι πάνω απ’όλα ένα «ανοιχτό» κείμενο που δίνει πολλή τροφή για σκέψη. Ο ήρωας που ισορροπεί μεταξύ σχιζοφρένειας και ανασφάλειας, είναι ένας καθημερινός, κοινός άνθρωπος, με τις δήθεν βεβαιότητες του που βλέπει να ανατρέπονται ξαφνικά (ή όχι τόσο), με τα δεδομένα του που βλέπει να μην ισχύουν πια, με τη «τακτοποιημένη» και «ρουτινιάρικη» ζωή του που ενδέχεται να αλλάξει σε μια στιγμή. Τέλος, με τις φοβίες που προσπαθεί ο καθένας μας να πνίξει βαθιά μέσα του αλλά μπορούν να βγούν στην επιφάνεια με κάποια ασήμαντη αφορμή. Ο Θέρκας χωρίς να φλυαρεί, χωρίς να μακρολογεί, με μια ιστορία όπου δεν ξέρεις τι μπορεί απ’όλα αυτά να συμβαίνει πραγματικά, παραδίδει ένα απλό και διαυγές μάθημα φιλοσοφίας.



TALKING HEADS - Once in a lifetime