Πέμπτη, Νοεμβρίου 12, 2015
posted by Librofilo at Πέμπτη, Νοεμβρίου 12, 2015 | Permalink
Οι πληροφοριοδότες (ή Πατέρες και γιοί)
"Οι Πληροφοριοδότες" ανάμεσα σε πολλά άλλα, είναι κυρίως ένα βιβλίο για την αίσθηση της προδοσίας. Οι ήρωες του βιβλίου άλλος λιγότερο, άλλος περισσότερο νιώθουν προδομένοι ή έχουν διαπράξει μια μικρή ή μεγάλη προδοσία. Είναι η προδοσία που διαπράττει ο Γκαμπριέλ Σαντόρο πατέρας απέναντι σε μια οικογένεια και έναν άνθρωπο που του δίδασκε γερμανικά, καταστρέφοντας τη ζωή του. Είναι η αίσθηση της προδοσίας που αισθάνεται ο Γκαμπριέλ Σαντόρο γιός, από τον πατέρα του όταν μαθαίνει πράγματα από το παρελθόν που δεν γνώριζε, αλλά είναι και η αίσθηση της προδοσία που νιώθει ο πατέρας όταν ο γιός εκδίδει ένα βιβλίο ανασκαλεύοντας ιστορίες που εκείνος ήθελε να ξεχάσει (ή να θάψει). Είναι η προδοσία που διαπράττει η Ανχελίνα, η γυναίκα που ξανάδωσε την χαρά της ζωής στον Γκαμπριέλ Σαντόρο πατέρα βγάζοντας όλα τα "άπλυτά του" στη φόρα μετά τον θάνατό του. Είναι όμως και ένα βιβλίο για το πόσο καλά γνωρίζουμε ακόμα και τον εγγύτερό μας άνθρωπο, για την μνήμη, την λήθη, τα μυστικά και τα ψέματα.
Ο Γκαμπριέλ Σαντόρο γιός, (που φέρει το ίδιο όνομα με τον πατέρα του-φαινομενικά αδιάφορο αλλά σημειολογικά απόλυτα σχετικό), δημοσιογράφος και ερευνητής, εκδίδει ένα βιβλίο (το πρώτο του) για την ζωή της Σάρας Γκούντερμαν, οικογενειακής φίλης. Η Σάρα Γκούντερμαν, γερμανοεβραία, είχε μετοικήσει στην Κολομβία από την πατρώα γη, πριν από τον Β Παγκόσμιο πόλεμο και ο πατέρας της, που είχε την οικονομική άνεση, άνοιξε το ξενοδοχείο Nueva Europa, το οποίο αποτέλεσε πόλο έλξης για την μεγαλοαστική τάξη της Μπογκοτά, ως μια ευρωπαϊκή νότα στην "επαρχιακή" ατμόσφαιρα της Λατινοαμερικάνικης χώρας. Ο Σαντόρο πατέρας, υπήρξε μέλος της παρέας της Σάρας, φοιτητής της Νομικής τότε, πηγαίνοντας συχνά πυκνά στο ξενοδοχείο, μαθαίνοντας Γερμανικά από τον Κόνραντ Ντερέσερ και κάνοντας παρέα με τον γιο του δασκάλου του, τον συνομήλικό του Ενρίκε.Στο βιβλίο του Σαντόρο γιού, η Σάρα περιγράφει μια σκοτεινή περίοδο της Κολομβιανής (και όχι μόνο) ιστορίας, όταν το 1941 οι ΗΠΑ ζήτησαν από την Κολομβιανή κυβέρνηση να αποκλείσει από την δημόσια ζωή της χώρας και ουσιαστικά από κάθε δραστηριότητα τους προερχόμενους από τις χώρες του Άξονα μετανάστες με πρώτο και άμεσο μέτρο, τον εγκλεισμό τους σε απομονωμένα ξενοδοχεία που λειτουργούσαν ως τόποι (ή και πιο "άνετα" στρατόπεδα) συγκέντρωσης. Εκδόθηκαν "μαύρες λίστες" με ονόματα πολιτών, υπόπτων για φιλικές σχέσεις με τους Ναζί ή απλά γερμανικής καταγωγής. Οι λίστες βασίστηκαν όχι μόνο σε αρχεία της Υπηρεσίας Πληροφοριών αλλά και σε επώνυμες και ανώνυμες καταγγελίες Κολομβιανών πολιτών. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να καταστραφούν ζωές, επιχειρήσεις ακμάζουσες, μαγαζιά να κλείσουν διότι τα ονόματα των "φιλοναζιστών" δημοσιοποιήθηκαν στις εφημερίδες της εποχής.
Ο Γκαμπριέλ Σαντόρο γιός, λίγο καιρό μετά την κυκλοφορία του βιβλίου του, διαπιστώνει έκπληκτος ότι ο πατέρας του, ο οποίος ήταν διάσημος καθηγητής Ρητορικής στο Πανεπιστήμιο, δημοσίευσε μια αρνητική κριτική, κατηγορώντας τον για "κοινοτοπία", "εκμετάλλευση της ιστορικής μνήμης", "επιπολαιότητα". Την θέση του αυτή την διατύπωνε και δημόσια στις πανεπιστημιακές του ομιλίες. Η ρήξη μεταξύ πατέρα και γιού ήταν αναπόφευκτη. Μετά από 3 χρόνια όμως, ο πατέρας του βρίσκεται προ μιας επέμβασης στην καρδιά. Το γεγονός αυτό φέρνει κοντά τους δυο άνδρες. Η επιτυχής επέμβαση, ανανεώνει τον Σαντόρο πατέρα σε τέτοιο σημείο, που συνάπτει ερωτική σχέση με την φυσιοθεραπεύτριά του Ανχελίτα με την οποία πηγαίνει Χριστουγεννιάτικο ταξίδι στην Μεντεγίν. Κατά την επιστροφή του όμως από την πόλη αυτή, ο Σαντόρο πατέρας πέφτει θύμα τροχαίου και σκοτώνεται. Στο αυτοκίνητο ήταν μόνος του και όπως μαθαίνει εκ των υστέρων ο Σαντόρο γιος είχε φύγει ξαφνικά εγκαταλείποντας την Ανχελίτα, η οποία πληγωμένη θα εκδικηθεί μετά θάνατο τον νεκρό, δίνοντας μια συνέντευξη σε μια κουτσομπολίστικη εκπομπή στην τηλεόραση ανακοινώνοντας δημοσίως ότι ο Σαντόρο πατέρας, της είχε εκμυστηρευθεί ότι κατά την διάρκεια του Β Παγκοσμίου πολέμου, υπήρξε πληροφοριοδότης της κυβέρνησης καταστρέφοντας την οικογένεια του κολλητού του φίλου Ντερέσερ. Η αποκάλυψη αυτή, σοκάρει τον Σαντόρο γιό, ο οποίος αρχίζει να ερευνά την οικογενειακή πλέον ιστορία, η οποία ανατρέπεται καθώς "ξεφλουδίζει αργά αργά το κρεμμύδι" του παρελθόντος σε μια σκοτεινή καταβύθιση στο παρελθόν, η οποία θα μετουσιωθεί σε ένα βιβλίο συνέχεια του πρώτου του, το οποίο έχει τίτλο "Οι πληροφοριοδότες".
Ο νεαρός Σαντόρο είναι ένας λογοτεχνικός ήρωας αποσυντονισμένος και αποξενωμένος (όπως ο ήρωας του έτερου βιβλίου του Βάσκες "Ο ήχος των πραγμάτων όταν πέφτουν"), ενώ λειτουργεί ως φορέας μιας ιστορίας που τον ξεπερνάει καθώς ξετυλίγεται. Προσπαθεί να μην έχει ανάμιξη στις ιστορίες που του αφηγούνται, οι οποίες όμως, γίνονται όλο και πιο προσωπικές, υποχρεώνοντας τον να ξεκινήσει ένα ταξίδι προς εαυτόν, προς το βαθύτερο εγώ του εισβάλλοντας μέσα στα πιο καλά κρυμμένα μυστικά της οικογενειακής ιστορίας, ακουμπώντας το δάχτυλο στην πληγή μέχρι το τελικό ταξίδι στην "καρδιά του σκότους" βρίσκοντας τον χαμένο από χρόνια Ενρίκε Ντερέσερ, γιο του Κόνραντ Ντερέσερ, θύματος του πατέρα του, έτσι ώστε οι απορίες να λυθούν και να μπορέσει να κατανοήσει τα κίνητρα της προδοσίας. Θα τα κατανοήσει όμως;
Τίποτα δεν λειτουργεί όπως σχεδίαζαν οι ήρωες του βιβλίου. Όλα ανατρέπονται συνεχώς και το μυθιστόρημα λειτουργεί με τόσα πολλά επίπεδα και τόσα πολλά στρώματα που ο αναγνώστης αισθάνεται να μη τελειώνουν ποτέ. Τα γεγονότα ξεπερνούν τους πρωταγωνιστές τους και τα ερωτήματα είναι καταιγιστικά. Δειλία και τόλμη, πατέρες και γιοί, οικογενειακά μυστικά και επώδυνες αλήθειες, τιμή και υπερηφάνεια, εξευτελισμός και ξεπεσμός σε ένα παζλ πολιτισμικό και πολιτιστικό με τους μετανάστες, τους Ναζί, τους Κολομβιανούς πολιτικούς να χορεύουν ένα μοιραίο γαϊτανάκι με (ως συνήθως) ανθρώπινες ζωές να καταστρέφονται εν μια νυχτί.
Όπως προαναφέρω, τα επίπεδα του μυθιστορήματος είναι πολλά και η φλυαρία κάποιες στιγμές αναπόφευκτη, αλλά πολύ γοητευτική, καθώς το ύφος του Βάσκες είναι ιδιαίτερα ελκυστικό και γλαφυρό. Οι συζητήσεις διαδέχονται η μία την άλλη, και οι επαναλήψεις είναι συνεχείς. Υπάρχουν διάλογοι ανάμνησης περασμένων διαλόγων, διάλογοι για συζητήσεις που δεν έγιναν ποτέ, ντοκουμέντα που ήταν κρυμμένα, γράμματα ανεπίδοτα, γράμματα στην κυβέρνηση που βγαίνουν στο φως. Που βρίσκεται η αλήθεια; Υπάρχει άραγε μόνο μια αλήθεια;
Η μνήμη είναι επικίνδυνη όσο και η λήθη. Η μνήμη εξασθενεί και διαστρέφει τα γεγονότα. Στο μυθιστόρημα η ατομική μνήμη έρχεται σε αντιπαράθεση με την συλλογική μνήμη και τα γεγονότα αναιρούνται συνεχώς. Ο Βάσκες μαεστρικά ανασυνθέτει και στοχάζεται, εξιστορεί και προβληματίζεται. Στο τέλος του βιβλίου ο αναγνώστης αναρωτιέται ποια ιστορία είναι η πιο δυνατή: της νεαρής εβραιογερμανίδας που διατηρεί για όλη της τη ζωή την αξιοπρέπεια και την διαύγεια του πνεύματός της; του Σαντόρο πατέρα που άθελά του (;) κατάστρεψε μια οικογένεια ή του Σαντόρο γιού που προσπαθεί να κατανοήσει τον αντίκτυπο ενός δράματος στην σύγχρονη Κολομβία;
"Τι σημασία είχε πότε είχαν διαπραχθεί το λάθος και η κατάδοση, πότε ο ακρωτηριασμός; Οι πράξεις ήταν παρούσες· ήταν τωρινές, άμεσες, ζούσαν ανάμεσά μας· οι πράξεις των γονιών μας μάς συνόδευαν."
Ένα σπουδαίο βιβλίο, από έναν μεγάλο συγγραφέα που δεν φοβάται να αναμετρηθεί με τις επιρροές του (τον Κόνραντ, τον Ντος Πάσος, τον Ντοστογιέφσκι), σε ένα βιβλίο που περιέχει εντός του κι άλλα βιβλία, που είτε θα σε κερδίσει από τις πρώτες σελίδες, είτε θα σε κουράσει, αλλά αδιάφορο αποκλείεται να σε αφήσει καθώς μιλάει για όλα αυτά από το παρελθόν που μας στοιχειώνουν και μας κυνηγάνε, για την αγάπη και τομίσος, την προδοσία και την συγχώρεση, γι' αυτούς που αφηγούνται ιστορίες και αυτούς που τις βιώνουν.
0 Comments:
Δημοσίευση σχολίου