Τετάρτη, Δεκεμβρίου 02, 2015
posted by Librofilo at Τετάρτη, Δεκεμβρίου 02, 2015 | Permalink
Μπολάνιο και "Ναζιστική λογοτεχνία στην Αμερική"
Δεν είναι μυθιστόρημα, αλλά δεν είναι και συλλογή διηγημάτων με την παραδοσιακή έννοια, το θαυμάσιο βιβλίο του (πρόωρα χαμένου), μεγάλου Χιλιανού συγγραφέα Roberto Bolano (Σαντιάγο ντε Τσίλε 1953-Βαρκελόνη 2003), με τον ιδιόμορφο τίτλο «Η ΝΑΖΙΣΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ» («La literature Nazi en America»), (Εκδ. Άγρα, (εξαιρετική) μετάφραση Κρ.Ηλιόπουλος, σελ.289). Το βιβλίο είναι περισσότερο ένα λογοτεχνικό παιχνίδι, το οποίο κάνει κύκλους γύρω από έναν ατελείωτο κατάλογο επινοημένων χαρακτήρων, μια εγκυκλοπαίδεια του παραλόγου γραμμένη με σπιρτάδα και μαύρο χιούμορ που βγαίνει μέσα από την περιγραφή ακραίων καταστάσεων.

«Ανάμεσα στις νεανικές του προτάσεις ήταν και η επαναφορά της Ιεράς Εξέτασης, οι δημόσιες σωματικές τιμωρίες, ο διαρκής πόλεμος είτε κατά των Χιλιανών, είτε κατά της Παραγουάης, είτε κατά της Βολιβίας, ως ένα είδος εθνικής γυμναστικής, επίσης η ανδρική πολυγαμία, η φυσική εξολόθρευση των ιθαγενών για να μην υπάρξει επιμόλυνση της αργεντίνικης ράτσας, ο περιορισμός των δικαιωμάτων των πολιτών εβραϊκής καταγωγής, η μαζική εισροή μεταναστών από σκανδιναβικές χώρες ώστε να λευκανθεί σταδιακά η εθνική επιδερμίδα που σκούρυνε ύστερα από χρόνια ισπανοϊθαγενικών μείξεων, η παραχώρηση ισόβιων λογοτεχνικών υποτροφικών, η πλήρης φοροαπαλλαγή των καλλιτεχνών, η δημιουργία της μεγαλύτερης Πολεμικής Αεροπορίας στη Νότια Αμερική, ο αποικισμός της Ανταρκτικής, η κατασκευή νέων πόλεων στην Παταγονία.
Ήταν ποδοσφαιριστής και φουτουριστής.» («Σίλβιο Σαλβάτικο, Μπουένος Άιρες 1901-1994»)


Με ένα προκλητικό τίτλο που κεντρίζει την φαντασία του αναγνώστη, ο συγγραφέας παραθέτει στο ιδιοφυές βιβλίο του, μικρές βιογραφίες περίπου 30 επινοημένων χαρακτήρων, του λογοτεχνικού κόσμου της Λατινικής Αμερικής και όχι μόνο - αφού αναφέρεται σε κάποιους Βορειοαμερικανούς «συγγραφείς» -, ακραίων πεποιθήσεων και ιδιοσυγκρασιών που θα μπορούσαν κάλλιστα, οι συγγραφείς αυτοί να είναι αληθινοί – ίσως δε ορισμένοι από τους ήρωες να είναι αντίγραφα πραγματικών προσώπων, άγνωστων σ’ εμάς. Ο Μπολάνιο για να κάνει ακόμα πιο αληθοφανές το εγχείρημά του, παραθέτει ημερομηνίες και τόπους γεννήσεως και θανάτου των ηρώων του – ορισμένων δε σε μεταγενέστερες ημερομηνίες από αυτήν που εκδόθηκε το βιβλίο (ενδεικτικά «Αρχεντίνο Σκιαφίνο Μπουένος Άιρες,1956- Ντητρόιτ,2015»).

Το γεγονός που δίνει μια συνέχεια στην αφήγηση του βιβλίου, είναι ότι αρκετοί από τους συγγραφείς συνδέονται μεταξύ τους με κάποιον βαθμό συγγένειας, ενώ το χρονολογικό πλαίσιο είναι αυτό του 20ου αιώνα στην Αμερικανική ήπειρο. Οι συγγραφείς έχουν απόψεις (που κάποιες ή ίσως οι περισσότερες τείνουν προς την γελοιότητα) και δράσεις ακροδεξιές, φιλοφασιστικές και φιλοναζιστικές, κάποια δε από αυτούς είχε καθήσει παιδάκι στα γόνατα του Φύρερ. Οι επινοημένοι ήρωες του βιβλίου χαρακτηρίζονται από την ασημαντότητά τους στο λογοτεχνικό πεδίο και την προσπάθειά τους να παράξουν έργο μεγαλεπήβολο και χωρίς όρια.

Η ικανότητα του Μπολάνιο και το ακαταμάχητο στυλ του, κάνουν τον κάθε χαρακτήρα που περιγράφεται (βιογραφείται) ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και ρεαλιστικό. Η αληθοφάνεια των πληροφοριών (ακόμα και των πιο «τραβηγμένων») σε κάνει πολλές φορές να αναρωτιέσαι αν αυτό που διαβάζεις είναι μυθοπλασία (που είναι) ή πραγματικότητα – ο δε 35σέλιδος επίλογος με στοιχεία για τα πρόσωπα, τους εκδοτικούς οίκους και τα περιοδικά τους συντείνει στο παιγνιώδες κλίμα της λογοτεχνικής "αληθοφάνειας" με τον τρόπο των Michon και Μπόρχες.

Μιας που αναφέρω τον πανμέγιστο, το συγκεκριμένο βιβλίο του Μπολάνιο, είναι σίγουρα το πιο Μπορχεσικό (να θυμηθούμε το «Βιβλίο των Φανταστικών όντων») του, μόνο που ενώ ο Αργεντίνος ασχολείται περισσότερο με την λογοτεχνία και τις βιβλιοθήκες, ο Μπολάνιο ασχολείται με την πολιτική υφή στις ιστορίες που παραθέτει, αντανακλώντας τις εξτρεμιστικές τάσεις που κυριαρχούσαν στην πολιτικοκοινωνική ζωή της Λατινικής Αμερικής, ας μη λησμονούμε ότι ορισμένες χώρες παρείχαν ασφαλές καταφύγιο σε Ναζί φυγάδες, ενώ τα περισσότερα καθεστώτα για αρκετά χρόνια χαρακτηριζόντουσαν από ακροδεξιές κυβερνήσεις στρατιωτικές η όχι.

Το χιούμορ, ευδιάκριτο βέβαια σε κάθε δημιουργία του Μπολάνιο, κυριαρχεί και σ’αυτό το βιβλίο. Γκροτέσκες και πικαρέσκες σκηνές διαδέχονται την ανατριχίλα κάποιων από τα τεκταινόμενα ή κάποιων από τις ιδέες που παρατίθενται. Ορισμένοι από τους χαρακτήρες βγάζουν πολύ γέλιο, μέσα στην υπερβολή τους, ενώ δεν λείπουν και οι λυρικές στιγμές που ξεπροβάλλουν από εκεί που δεν το περιμένεις.

«Το 1963, ενώ δούλευε τον έκτο τόμο, τα αδέρφια και τα ανίψια του αναγκάζονται να τον κλείσουν πάλι στο ίδρυμα για διανοητικά ασθενείς, όπου θα παραμείνει μέχρι το 1970. Δεν ξαναέγραψε τίποτα. Ο θάνατος τον αιφνιδιάζει εφτά χρόνια αργότερα, στο άνετο διαμέρισμά του στο Λεμπλόν, στο Ρίο, ενώ ακούει έναν δίσκο του Αργεντινού συνθέτη Τίτο Βάσκες και παρακολουθεί από τις τζαμαρίες το ηλιοβασίλεμα του Ρίο, τα αυτοκίνητα, τον κόσμο που κουβεντιάζει στα πεζοδρόμια, τα φώτα που ανάβουν, που σβήνουν, τα παράθυρα που κλείνουν.» («Λουίζ Φονταΐν ντα Σόουζα, Ρίο ντε Τζανέιρο 1900-1977»)

Σε κάποιους μη εξοικειωμένους με το ύφος του Μπολάνιο, ενδέχεται το βιβλίο να φανεί κουραστικό και τόσο λεπτομερές σαν να κάνει συνεχώς κύκλους γύρω από τον εαυτό του, αλλά ακόμα κι αυτοί (οι μη φανατικά Μπολανικοί αναγνώστες) θα αποζημιωθούν στο έπακρο με την τελευταία «βιογραφία» του τόμου, αυτήν του «Κάρλος Ραμίρες Χόφμαν, του επαίσχυντου» (την οποία βέβαια την προτοδιαβάσαμε στο αριστουργηματικό «Μακρινό αστέρι» που κυκλοφόρησε αρκετά χρόνια πριν), ένα πλήρες (λογοτεχνικά) και καθηλωτικό διήγημα που είναι ένα από τα καλύτερα πράγματα που έγραψε ο Χιλιανός συγγραφέας.

Δεξιοτεχνικά γραμμένο, με την αχαλίνωτη φαντασία του να οργιάζει, «Η Ναζιστική λογοτεχνία στην Αμερική» είναι ένα έξοχο βιβλίο, αστραφτερό και αιχμηρό, φιλοσοφημένο και υπαινικτικό, σαρκαστικό και ειρωνικό, με το σαγηνευτικό λογοτεχνικό ύφος του Μπολάνιο να εναλλάσσεται από το σοβαρό και επιστημονικοφανές στο φαιδρό και το παιχνιδιάρικο, αιχμαλωτίζοντας και παρασύροντας τον αναγνώστη σε ένα ευρηματικό παζλ με προκλήσεις και ανατροπές.






 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home