Δευτέρα, Σεπτεμβρίου 03, 2018
posted by Librofilo at Δευτέρα, Σεπτεμβρίου 03, 2018 | Permalink
Αύγουστος του John Williams

Τόσο διαφορετικό από το «Stoner», τόσο όμοιο, το ιστορικό μυθιστόρημα «ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ» του Αμερικανού συγγραφέα John Williams (Clarksville, Texas 1922- Fayetteville, Arkansas 1994) – (εκδ. Gutenberg, μετάφρ. Μ.Αγγελίδου, σελ. 523) έρχεται να εδραιώσει το μεγαλείο αυτού του συγγραφέα, που απαντάει στο ερώτημα αν μπορούσε να γράψει κάτι ισάξιο (ή ίσως και καλύτερο), από το εκπληκτικό «Stoner», με ένα αριστουργηματικό μυθιστόρημα που εκπλήσσει με την δομή του και εντυπωσιάζει ως εγχείρημα και καθηλώνει ως ανάγνωσμα. Όπως σε όλα τα μεγάλα βιβλία της παγκόσμιας λογοτεχνίας, στο κέντρο του, βρίσκεται η προσωπική περιπέτεια ενός ανθρώπου, η ζωή του και ο αγώνας του για ακεραιότητα και συνέπεια και ο Γουίλιαμς το κάνει με τέτοιο τρόπο που κυριολεκτικά σε αφοπλίζει.



«Αν και μάλλον δεν θα μπορούσα να το πω τότε με λόγια, ήξερα πως η μοίρα μου ήταν απλά ν’ αλλάξω τον κόσμο. Ο Ιούλιος Καίσαρας είχε κατακτήσει την εξουσία σ’ έναν κόσμο όπου η διαφθορά ξεπερνούσε κάθε φαντασία. Έξι οικογένειες όλες κι όλες κυβερνούσαν τον κόσμο όλο▪ χωριά, πόλεις, επαρχίες ολόκληρες υπό ρωμαϊκή κυριαρχία δεν ήταν παρά μέσα δωροδοκίας και ανταμοιβής▪ στο όνομα της Δημοκρατίας και με προκάλυμμα την παράδοση, φόνοι κι εμφύλιες συγκρούσεις και αλύπητη καταπίεση δεν ήταν παρά τα μέσα κατάκτησης της εξουσίας, του πλούτου και της δόξας. Οποιοσδήποτε είχε αρκετά χρήματα μπορούσε να μαζέψει στρατό και ν’ αποκτήσει περισσότερα χρήματα, με τα χρήματα περισσότερη δύναμη, και τη δύναμη δόξα.
(…) Δεν αποφάσισα, λοιπόν, ν’ αλλάξω τον κόσμο από τον εύκολο ιδεαλισμό και την αυτάρεσκη πίστη στη δικαιοσύνη, που είναι πάντα οι προάγγελοι της αποτυχίας▪ ούτε πήρα την απόφαση ν’ αλλάξω τον κόσμο για να αποκτήσω περισσότερα πλούτη ή περισσότερη δύναμη▪ ο πλούτος που ξεπερνάει την άνεση ήταν για μένα πάντα το πιο πληκτικό απόκτημα - και η δύναμη που ξεπερνάει τη χρησιμότητα το πιο αξιοκαταφρόνητο. »

Ο «Αύγουστος» έχει την μορφή του επιστολικού μυθιστορήματος και ξεκινάει με την δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα, το 44 π.Χ. και την είσοδο στην πολιτική σκηνή του ανηψιού του Γάιου Οκτάβιου τον οποίο είχε χρίσει διάδοχό του, ο πανίσχυρος αυτοκράτορας. Ο Οκτάβιος (63π.Χ. - 14μ.Χ.) ήταν τότε μόλις 18-19 χρονών, σχετικά ταπεινής καταγωγής αλλά τυπικά υιοθετημένος από τον Ιούλιο Καίσαρα - ένα «παιδί» όπως τον αποκαλούσαν όλοι που μόλις είχε αρχίσει η στρατιωτική του εκπαίδευση. Ο θάνατος του Ιούλιου Καίσαρα ξεκίνησε έναν μακρύ και αιματηρό ανταγωνισμό, ίντριγκες και πολιτικοστρατιωτικά παιχνίδια όπου η ζυγαριά έγερνε από τον έναν στον άλλον. Αρχικά ως μέλος της τριανδρίας με τους Μάρκο Αντώνιο και Λέπιδο, ο Οκτάβιος με επιδέξιους ελιγμούς και αποφασιστικότητα, κατάφερε να εξουδετερώσει τους αντιπάλους του και να βασιλεύσει μόνος του, απόλυτος κυρίαρχος και πανίσχυρος αυτοκράτορας της Ρωμης από το 27 π.Χ. έως τον θάνατό του το 14 μ.Χ.

Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη (μαζί με πρόλογο κι επίλογο). Το πρώτο μέρος ασχολείται με την ανάληψη της εξουσίας από τον Γάιο Οκτάβιο και παρακολουθούμε την δράση μέσα από επιστολές φίλων και συνεργατών του αλλά και αντιπάλων του. Στις περίπου 200 σελίδες αυτής της ενότητας, ο Γάιος Οκτάβιος δεν είναι στο προσκήνιο, παρ’ ότι όλοι μιλούν γι’ αυτόν και τα γεγονότα περιστρέφονται γύρω του. Η αφήγηση είναι αποστασιοποιημένη και ο χαρακτήρας του κεντρικού πρωταγωνιστή περιγράφεται μεν, αλλά δεν μας αφήνει πολλά περιθώρια για να τον γνωρίσουμε, εντυπωσιάζει η αγάπη και η αφοσίωση των καλών του φίλων της πρώτης αποστολής που ευφυώς τοποθέτησε δίπλα του ο Ιούλιος Καίσαρας και ίσως περισσότερο μας παρασέρνει η ροή των γεγονότων, των μαχών και της σκληρής διαμάχης που αφήνει πίσω της ποτάμια αίματος.

Στο δεύτερο μέρος, το κύριο μέρος της (επιστολικής πάντα) αφήγησης έχει ως επίκεντρο την σχέση μεταξύ του Γάιου Οκτάβιου και της κόρης του Ιουλίας η οποία από τον τόπο της εξορίας της (την Παντατερία, ένα νησάκι στην νότια Ιταλία) περιγράφει την ζωή της, τις περιπέτειές της, τους έρωτες και τους γάμους που της επέβαλλε ο πατέρας για «το καλό της Ρώμης», την άστατη και απείθαρχη φύση της που την οδήγησε σε αυτή την εξορία, με διάταγμα υπογεγραμμένο από τον ίδιο της τον πατέρα. Βλέπουμε μέσα από την αφήγηση της Ιουλίας, την αλλαγή στον Γάιο Οκτάβιο, την προσαρμογή του στις μηχανορραφίες της εξουσίας, την αυστηρότητα και την ευλυγισία του, το αίσθημα του δικαίου που τον διακατείχε, την αυστηρότητα και τις πολιτικές του ικανότητες.

Στο (συγκλονιστικό και ελεγειακό) τρίτο μέρος, γνωρίζουμε επιτέλους τον Γάιο Οκτάβιο, τον άνθρωπο που άλλαξε την μοίρα της Ρώμης, τερμάτισε τις εμφύλιες διαμάχες, έκανε πανίσχυρα τα σύνορα της Ρώμης, θέσπισε ένα κράτος Δικαίου, και λειτούργησε με τέτοιο τρόπο ώστε η Ρώμη απόλαυσε μια μακροχρόνια ειρήνη και ευημερία. Μέσα από την εξομολόγησή του στον Νικόλαο Δαμασκηνό, ο Αύγουστος αποκαλύπτεται στον αναγνώστη, ως ένας λογοτεχνικός ήρωας «larger than life», ένας άνθρωπος ήρεμος και αποφασισμένος, ήπιος και ταυτόχρονα δυναμικός, με προτερήματα και ελαττώματα, αντιφατικός όπως οι περισσότεροι μεγάλοι ηγέτες, που όλοι υποτίμησαν στην αρχή για να διαψευστούν παταγωδώς στην συνέχεια.

«Η απελπισία που άφησα να βγει από μέσα μου με τα όσα σού έγραψα μοιάζει τώρα αταίριαστη με τα όσα κατάφερα. Η Ρώμη δεν είναι αιώνια▪ δεν έχει σημασία. Η Ρώμη θα πέσει▪ δεν έχει σημασία. Οι βάρβαροι θά' ρθουν▪ δεν έχει σημασία. Η Ρώμη έζησε μια μεγάλη στιγμή, και η στιγμή αυτή δεν θα χαθεί τελείως▪ οι βάρβαροι θα κατακτήσουν τη Ρώμη, και θα γίνουν Ρωμαίοι▪ τα λατινικά θα λειάνουν την άγρια γλώσσα τους▪ το όραμα αυτών που θα καταστρέψουν θα μπει μέσα τους, θα κυλήσει στις φλέβες τους. Και μέσα στο χρόνο, που είναι απέραντος σαν ετούτη την αλμυρή θάλασσα πάνω στην οποία με ταξιδεύει - τόσο εύθραυστο - το μικρό μου πλεούμενο, το κόσμο είναι μηδέν. Λιγότερο κι από μηδέν.»



Το στιβαρό και πυκνογραμμένο μυθιστόρημα του Γουίλιαμς θέτει συνεχώς προβληματισμούς και διλήμματα στον αναγνώστη του, θίγοντας φιλοσοφικά και υπαρξιακά ερωτήματα (για τον εαυτό, την φιλία, την αφοσίωση, την συνέπεια, την εύθραυστη ισορροπία μεταξύ εξουσίας και ανθρώπου, την εμπιστοσύνη, την εξουσία εν γένει και τον χειρισμό της). Όπως έγραψα στην αρχή του κειμένου, είναι ένα βιβλίο εντελώς διαφορετικό από το "Στόουνερ" αλλά "ίδιο" με την έννοια ότι το βαθύτερο φιλοσοφικό ερώτημα που αιωρείται πάνω από το προηγούμενο, ενυπάρχει και στον "Αύγουστο", την σχέση του ατόμου με την εξουσία και πως διατηρεί ο άνθρωπος, την αξιοπρέπεια και την ακεραιότητά του. Μπορεί στην αρχαία Ρώμη οι συγκρούσεις να ήταν πιο αιματηρές και ακραίες, αλλά κάτω από το λουστράρισμα της πανεπιστημιακής κοινότητας (στον "Στόουνερ") η βία δεν πήγαινε πίσω.

Θα μπορούσε να είναι ένα μυθιστόρημα γεμάτο δράση και ατελείωτη εναλλαγή εικόνων, γεμάτων αίμα και συγκρούσεις, θα μπορούσε να είναι ένα μυθιστόρημα που βρίθει από ίντριγκες και δολοπλοκίες - δεν λείπουν άλλωστε οι μοιραίοι πρωταγωνιστές που οι μορφές τους κυριαρχούν στο συλλογικό υποσυνείδητο μέσω των Χολιγουντιανών εικόνων (Ο Ιούλιος Καίσαρ, η Κλεοπάτρα, ο Μάρκος Αντώνιος, ο Κικέρων ενώ και η σχέση πατέρα-κόρης είναι άκρως θεαματική). Είναι όμως ένα βαθιά φιλοσοφικό και υπαρξιακό μυθιστόρημα, με εξαιρετική ατμόσφαιρα, εκπληκτική δομή (είναι θαυμαστός ο τρόπος που ο συγγραφέας κλιμακώνει την ένταση και το ενδιαφέρον στο βιβλίο, σελίδα-σελίδα, για να φτάσει στην κορύφωση των τελευταίων 70 σελίδων) και απαράμιλλο ύφος.

«Πάντως, ήταν περισσότερο ένστικτο παρά γνώση αυτό που με βοήθησε να καταλάβω πως, αν είναι η μοίρα κάποιου ν' αλλάξει τον κόσμο, υποχρέωσή του είναι πρώτα ν' αλλάξει τον εαυτό του. Αν θέλει να υπακούσει στη μοίρα του, πρέπει πρώτα να βρει ή να επινοήσει μέσα του ένα σκληρό και κρυφό κομμάτι, που θ' αδιαφορεί για τον ίδιο, για τους άλλους, ακόμα και για τον κόσμο που προορίζεται να αλλάξει - όχι σύμφωνα με τις δικές του επιθυμίες, αλλά με τρόπο και μορφή που θα ανακαλύψει στην πορεία. »

Ο "Αύγουστος" υπήρξε το πιο επιτυχημένο μυθιστόρημα του John Williams, αποσπώντας το National Book Award των Η.Π.Α. το 1973 (μαζί με την εξαιρετική "Χίμαιρα" του John Barth). Ήταν το τελευταίο βιβλίο που έγραψε ο συγγραφέας.

Βαθμολογία 90 /100



 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home