Δύσκολα μπορώ να φανταστώ βιβλίο που με έχει καταθλίψει τόσο, όσο το πρόσφατο μυθιστόρημα του καλού (και δημοφιλέστατου στην Ευρώπη), αλλά άνισου Βρετανού συγγραφέα Jonathan Coe, με τίτλο «Ο ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΜΑΞΟΥΕΛ ΣΙΜ» (The terrible privacy of Maxwell Sim), (Εκδ. Πόλις, μετάφρ. Μ.Ζαχαριάδου, σελ.501). Με τα παραπάνω δεν θέλω να πω ότι δεν μ’άρεσε το μυθιστόρημα – το αντίθετο, το βρήκα πολύ καλό, ίσως από τα καλύτερα του πολυγραφότατου συγγραφέα, εξαιρετικά ενδιαφέρον ως θέμα και ως ανάπτυξη της ιστορίας και κυρίως με έναν ήρωα, τον Μάξουελ Σιμ, στον οποίον δεν μπορείς να αντισταθείς (παρ’ότι στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας έχεις την έντονη επιθυμία να του ρίξεις μια σφαλιάρα που να είναι όλη δική του…).

Το βιβλίο είναι δύσκολο να το περιγράψεις γιατί είναι σχεδόν αδύνατο να αποφύγεις να αναφέρεις βασικά στοιχεία της ιστορίας. Έτσι κι αλλιώς βέβαια το σημείωμα της αρχής σε προδιαθέτει γι’αυτό που θα επακολουθήσει. Ο Μάξουελ Σιμ βρίσκεται γυμνός σε ένα αυτοκίνητο εκ πρώτης όψεως εγκαταλελειμμένο στις εσχατιές της Σκωτικής επαρχίας. Δίπλα του δυό άδειες φιάλες ουίσκι. Ο τύπος είναι σε κατάσταση υποθερμίας και διακομίζεται στο νοσοκομείο. Από τα στοιχεία της αστυνομίας και τα δύο χαρτόκουτα με οδοντόβουρτσες που βρέθηκαν στο αυτοκίνητο συνάγεται ότι ο Σιμ είναι Πωλητής μιας εταιρίας που παράγει οδοντόβουρτσες η οποία εκείνη τη μέρα είχε κηρύξει πτώχευση.

Αυτό έγινε τον Μάρτιο του 2009 και το κουβάρι της ζωής του Μάξουελ Σιμ αρχίζει να ξετυλίγεται μερικούς μήνες πριν λίγο προτού φύγει από την Αυστραλία όταν έχει πάει να επισκεφθεί τον πατέρα του, εκμεταλλευόμενος την ευγενική χειρονομία της πρώην (πλέον) συζύγου του, η οποία αφότου τον εγκατέλειψε του έστειλε ένα αεροπορικό εισιτήριο για την μακρινή χώρα, θεωρώντας ότι ένα ταξίδι θα του έκανε καλό.

Διότι ο Σιμ λίγο προτού φτάσει στην «οριακή ηλικία» των 50 χρόνων, πάσχει από κατάθλιψη. Παρατάει την σχετικά ασφαλή και άνετη δουλειά του σε ένα πολυκατάστημα, τον εγκαταλείπει η γυναίκα του και φεύγει παίρνοντας μαζί της την έφηβη κόρη τους, δεν έχει κανένα φίλο να μιλήσει παρά μόνο τους εβδομήντα εικονικούς «φίλους» του facebook. Όχι, ότι το ταξίδι του προσφέρει κάτι. Η σχέση με τον πατέρα του παραμένει προβληματική όπως ήταν μια ολόκληρη ζωή, στο δε μακρύ ταξίδι της επιστροφής, ο διπλανός του στο αεροπλάνο πεθαίνει από έμφραγμα! Μέσα βέβαια στην ατυχία του, συμβαίνει κάτι καλό, αφού στο δεύτερο κομμάτι της διαδρομής κάθεται δίπλα του μια πολύ ενδιαφέρουσα κοπέλα η οποία του δίνει να διαβάσει το γράμμα ενός θείου της που μιλάει για την περίεργη περίπτωση ενός «θαλασσοπόρου», του Ντόναλντ Κρόουχερστ που ξεκίνησε για τον περίπλου της γης το 1968 με ένα πολύ μοντέρνο σκάφος εξοπλισμένο με ότι πιο σύγχρονο υπήρχε και αφού εξαφανίστηκε από τα ραντάρ προσποιούμενος ότι πραγματοποιεί τον γύρο της γης εκείνος κρυβόταν και έστελνε ψεύτικες ανταποκρίσεις όταν κατάλαβε ότι το σκάφος δεν μπορούσε να τον πάει πουθενά. Στο τέλος μη μπορώντας να αντιμετωπίσει την «ξεφτίλα» της επιστροφής στην Αγγλία και της αποκάλυψής του αυτοκτονεί.

Ο Μάξουελ Σιμ γυρίζοντας στο Λονδίνο αποδέχεται μια προσωρινή δουλειά μιας εβδομάδας σε μια εταιρία που πουλάει «οικολογικές» οδοντόβουρτσες, με προοπτική να μονιμοποιηθεί. Πρέπει να φτάσει με ένα υπερσύγχρονο αυτοκίνητο Toyota Prius στα νησιά Σέτλαντ παίρνοντας το φέρι από το Αμπερντήν της Σκωτίας και από εκεί να βιντεοσκοπήσει τον εαυτό του που δίνει τις οδοντόβουρτσες στον μαγαζάτορα του πιο βόρειου μέρους της Βρετανίας. Έχει μπροστά του δυο-τρεις μέρες να φτάσει κι εκείνος αντί να τραβήξει ευθεία για το νησί, κάνει διαδρομές δεξιά κι αριστερά επισκεπτόμενος παλιούς φίλους, το διαμέρισμα του πατέρα του σε ένα χωριό, την πρώην σύζυγό του και την κόρη του, μια παλιά του φίλη στο Εδιμβούργο. Ψάχνει απαντήσεις, ψάχνει επαφή, ψάχνει τον εαυτό του.

Το βιβλίο έχει όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά ενός «road novel» (μυθιστόρημα δρόμου) αφού το μεγαλύτερο (και περισσότερο ενδιαφέρον) μέρος του εκτυλίσσεται με τον Μάξουελ Σιμ διασχίζοντας τις εθνικές και τις επαρχιακές οδούς του Ηνωμένου Βασιλείου. Με χιούμορ και ειρωνία, με ωραία και ελκυστική αφήγηση (χαρακτηριστικό ακόμα και των πλέον αδιάφορων βιβλίων του) ο Κόου πλάθει έναν αξέχαστο χαρακτήρα που βιώνει την κατάθλιψη και την μοναξιά του μιλώντας στην αυστηρή φωνή του GPS (την οποία ονομάζει Έμα) του υπερσύγχρονου οχήματος, χάνοντας επίτηδες τον δρόμο για να ξανακούσει τη φωνή της. Προσπαθώντας να καταλάβει το οικογενειακό μυστικό που ο πατέρας του δεν βρήκε τη δύναμη να του αποκαλύψει. Προσπαθώντας να επικοινωνήσει με την πρώην σύζυγό του οικειοποιούμενος μια ψεύτικη γυναικεία ταυτότητα και ανταλάσσοντας e-mails με την εκείνη μπας και καταλάβει κάποια πράγματα αλλά αυτά που διαβάζει στα mails δεν θα του αρέσουν καθόλου. Προσπαθώντας να επικοινωνήσει με την κόρη του με ελάχιστη επιτυχία. Προσπαθώντας να επανασυνδεθεί με την φίλη της εφηβείας του με τραγικά αποτελέσματα.

Η οικονομική κρίση στην Βρετανική κοινωνία, η τεχνολογική επέλαση που απομονώνει εκεί που θεωρητικά «ενώνει», δουλειές που χάνονται, νοοτροπίες που παραμένουν, μοναξιά και δυσκολία στην επικοινωνία – όλα αυτά όταν περιγράφονται με χαλαρό και χιουμοριστικό στυλ κάνουν πιο έντονη την μαυρίλα που περιβάλλει τον κόσμο του ήρωα. Ένας ήρωας ρομαντικός και ανασφαλής, χαμένος (loser) και ευγενικός, «μετρίως, μέτριος και πάντα μετρημένος», σε μια ζωή από τα παιδικά του χρόνια που τον οδηγεί με μαθηματική βεβαιότητα στην κατάθλιψη και ίσως στην αυτοκτονία. Η «αναζήτηση» που κάνει ο ήρωας είναι το πιο θαρραλέο πράγμα που έκανε στη ζωή του και οι αλήθειες που θα ανακαλύψει θα τον πονέσουν και θα «πιάσει πάτο». Ο συγγραφέας (σαν τον μάγο Μέρλιν) θα τον ανασύρει στην επιφάνεια και θα τον αφήσει να κολυμπήσει σε ένα φινάλε που προσωπικά το βρήκα ιδιοφυές λογοτεχνικά αλλά απογοητευτικό δραματουργικά.

Το μυθιστόρημα είναι από τα βιβλία που θέλεις να κουβεντιάσεις. Εξωστρεφές και εύκολο στο διάβασμα, κυλάει σαν νεράκι αλλά νιώθεις ότι ο κάθε αναγνώστης εκλαμβάνει πολλά στοιχεία του διαφορετικά. Το ένιωσα έντονα συζητώντας το με ανθρώπους που το είχαν διαβάσει και μου επισήμαναν στοιχεία που είχα αγνοήσει ή παραβλέψει. Ο «παραλογισμός» της ιστορίας που περιγράφει ο Κόου έρχεται ταμάμ με την εποχή μας, ο ελαφρώς διαφημιστικός τρόπος ορισμένων gadgets ή και του «οικολογικού» αυτοκινήτου μπορεί να ενοχλήσει κάποιους, αλλά στο τέλος κερδίζει η γοητευτική γραφή του Κόου, και αυτός ο «ταλαίπωρος» χάρτινος μεν αλλά «ολοζώντανος» ήρωας που η πένα του πανέξυπνου συγγραφέα κατασκεύασε.





Marianne Faithfull - So sad

Hosted by kiwi6.com music upload.
Download mp3 - Upload music.

Πως νιώθεις όταν τελειώνεις ένα μυθιστόρημα που σου άρεσε τόσο πολύ, ώστε να θέλεις κι άλλο, να επιθυμείς να ακολουθήσεις τους ήρωες που σου κράτησαν παρέα τόσες μέρες και σε έκαναν να γελάσεις μέχρι δακρύων, να συγκινηθείς και τελικά να νιώσεις ευφορία και πληρότητα, συναισθήματα που η λογοτεχνία είναι μία από τις τέχνες που μπορεί να σου προσφέρει απλόχερα. Είναι ένα (ωραίο και γοητευτικό) πρόβλημα που δημιουργούν οι μεγάλοι συγγραφείς στους αναγνώστες τους. Και ο Καναδοεβραίος Mordecai Richler (1931-2001), ήταν ένας τέτοιος συγγραφέας. Μπορεί το εκπληκτικό «Ο ΤΖΟΣΟΥΑ ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ» (Joshua, then and now), (Εκδ. Πόλις, (σπιντάτη) μετάφρ. Γ.Ι.Μπαμπασάκης, σελ.573), να μην είναι το καλύτερό του βιβλίο (αφού τα δύο άλλα εκδοθέντα στην γλώσσα μας, «Ο κόσμος του Μπάρνεϋ» και (κυρίως) «Ο Σόλομον Γκάρσκυ ήταν εδώ» (θεωρώ ότι) είναι αξεπέραστα), αλλά τελικά αυτό είναι μια λεπτομέρεια που αφορά μόνο τους θεωρητικούς της λογοτεχνίας.

Το μυθιστόρημα ξεκινάει με τον Τζόσουα να έχει χτυπηθεί από την γκαντεμιά όσο δεν πάει άλλο. Έχει σπάσει πόδια και πλευρά σε ένα ατύχημα, φωτογραφίες του να φιλιέται με έναν διάσημο (και νεκρό πλέον) συγγραφέα στο στόμα, δημοσιεύονται στον τύπο, ένας αστυνομικός μπαίνει στο σπίτι του και τον βλέπει να φοράει ένα μαύρο κυλοτάκι και πάνω απ’όλα η σύζυγός του η Πωλίν νοσηλεύεται στο ψυχιατρείο. Τι οδήγησε όμως την κατάσταση ως εκεί; Ο Ρίχλερ με αφήγηση που πάει μπρος-πίσω στο παρελθόν από τότε που ο Τζόσουα ήταν παιδί μας περιγράφει την άστατη και δύσκολη ζωή ενός (μάλλον τυχερού αλλά τελείως) θεότρελλου τύπου που δεν μεγάλωσε ποτέ.

Ο Τζόσουα Σαπίρο έρχεται στον κόσμο από μια τελείως ανορθόδοξη εβραϊκή οικογένεια. Ο πατέρας του, ο Ρούμπεν από αρκετά γνωστός μποξέρ, καταλήγει να δουλεύει ως μπράβος και εισπράκτορας ενός μαφιόζου, να μπαινοβγαίνει στις φυλακές και να εξαφανίζεται για μικρά χρονικά διαστήματα. Η πανέμορφη μάνα του, η Έστερ, κόρη καλής εβραϊκής οικογένειας που δεν θέλει να την δει μπροστά της, ονειρεύεται να γίνει ηθοποιός, βγαίνει με διάφορους πλούσιους και ισχυρούς σκανδαλίζοντας τους πάντες με την sexy εμφάνισή της, κάτι που δεν συγχωρείται στην γειτονιά που βρίθει από χοντροκώλες και παραμελημένες γυναίκες. Ο Τζόσουα μεγαλώνει στους δρόμους και χάρις στην ευφυία του και στο θράσος του, τα καταφέρνει να υλοποιήσει το όνειρό του. Να πάει στην Ευρώπη, να γίνει δημοσιογράφος και να γράψει ένα βιβλίο για τον Ισπανικό Εμφύλιο.

Ο Τζόσουα στο Λονδίνο γνωρίζει την συμπατριώτισα του Πωλίν, κόρη γερουσιαστού, μεγαλωμένη σε ακριβά κολλέγια και πολύφερνη νύφη στην high society του Μόντρεαλ, η οποία «κάνει την επανάστασή της», έχοντας παντρευτεί έναν δήθεν εξεγερμένο πλούσιο ακαδημαϊκό και γυρίζει από πάρτυ σε πάρτυ. Ο Τζόσουα που αλητεύει προσποιούμενος τον δημοσιογράφο (στην πραγματικότητα αντιγράφοντας άρθρα από άλλα περιοδικά και τα στέλνει στον Καναδά), παθαίνει την πλάκα του, της την πέφτει αγρίως και τελικά τα καταφέρνει να την ρίξει. Δύο ανομοιογενείς άνθρωποι, ο ένας μεγαλωμένος με μπουνιές και κλωτσοπατινάδες, μικροκλοπές και αλητεία, κι εκείνη με το εξοχικό στη λίμνη και τα κοκτέιλ στις δεξιώσεις. Το ζευγάρωμά τους σκανδαλίζει τους πάντες και κυρίως τον πατέρα της. Η σχέση όμως αποδεικνύεται δυνατότερη από αυτό που οι πάντες περιμένουν.

Τα χρόνια περνάνε, το ζεύγος έχει επιστρέψει στον Καναδά, όπου ο Τζόσουα είναι καταξιωμένος αθλητικογράφος και συγγραφέας. Αναγνωρίσιμος λόγω των τηλεοπτικών του εμφανίσεων αλλά ελάχιστα συμπαθής, αφού από το στόμα του πετάγονται τα πιο «κουλά» πράγματα. Αντισυμβατικός και ανατρεπτικός, μπαίνει στο μάτι όλων και κυρίως του κοσμικού κύκλου της συζύγου του. Το ζευγάρι μαζί με τα τρία τους παιδιά μένει μόνιμα στο ειδυλιακό εξοχικό της Πωλίν στη λίμνη, όταν ξεσπάει η κρίση που έχει τη μορφή του αδερφού της, του μπον-βιβέρ και ξενιτεμένου στις Βερμούδες, Κέβιν που εμφανίζεται με το υδροπλάνο του να διαταράξει την βαρετή ζωή των κατοίκων του εξοχικού θερέτρου σε μια ιστορία που μετά την μέση του μυθιστορήματος απογειώνεται ενώ ο συγγραφέας θαυμαστά καταφέρνει να ισορροπεί μεταξύ τραγωδίας και κωμωδίας.

Ο Τζόσουα ψάχνει την ταυτότητά του σ’αυτόν τον κόσμο. Μετέωρος από μικρός θα συνειδητοποιήσει τι σημαίνει εβραίος όταν βρεθεί στην Ίμπιζα, νεαρούλης, άβγαλτος και με όπλο την θρασύτητα θα αντιμετωπίσει συντριβόμενος έναν ναζί που καλύπτεται όπως και άλλοι στο φιλικό γι’αυτούς καθεστώς του Φράνκο στην τότε Ισπανία. Η εμπειρία του αυτή θα τον ωριμάσει αλλά θα του αφήσει μια πληγή μέσα του, η οποία θα τον τρώει για όλη του τη ζωή. Όταν θα βρει το κουράγιο να επανασυνδέσει το παρελθόν με το παρόν θα είναι πολύ αργά.


Αιρετικό και αντισυμβατικό το βιβλίο, είναι αναμφίβολα η επιτομή του «politically incorrect». Η κοινωνία του Καναδά και των Η.Π.Α. σατιρίζεται ανηλεώς, ενώ η εβραϊκή κοινότητα θα πρέπει να αισθάνθηκε πολύ άβολα με την έκδοση του βιβλίου. Ο Τζόσουα βιώνει τον ρατσισμό της κοινωνίας από μικρός και σκληραίνει. Το μόνο όπλο του να ξεχωρίσει είναι το μυαλό του και το χρησιμοποιεί φέρνοντας τους άλλους σε δύσκολη θέση. Από τον θείο Όσκαρ με την μάντρα των μεταχειρισμένων, μέχρι τον Γερμανό επιχειρηματία που έχει έρθει για επενδύσεις στην περιοχή της λίμνης και του προτείνει «επαναστατικές» πιστωτικές κάρτες οι οποίες δεν θα χάνονται αφού θα είναι χαραγμένες πάνω στο δέρμα των κατόχων τους (!). Ο ρατσισμός και ο σνομπισμός των «καλών οικογενειών» του Μόντρεαλ εξευτελίζονται από την πένα του δαιμόνιου Ρίχλερ μαζί με τον νεοπλουτισμό και την μανία για σάρωμα των πάντων από τους εβραίους, ενώ η ανάγνωση της Βίβλου από τον πατέρα του Τζόσουα, τον Ρούμπεν είναι κάτι που θα μείνει αξέχαστο στους αναγνώστες του μυθιστορήματος.

Το απροσάρμοστο και πανέξυπνο εβραιόπουλο ψάχνει να βρει τον εαυτό του λοιδορώντας και λοιδωρούμενος. Κοροϊδεύει τους φίλους του που πλούτισαν, μπουκάροντας σαν κλέφτης στο σπίτι τους και ανακατεύοντας τα έπιπλά τους και βγάζοντας τις ετικέτες από την συλλογή των πανάκριβων κρασιών τους. Ο Ρίχλερ – ένα λογοτεχνικό αντίγραφο του χειμαρρώδους Lenny Bruce – δεν «κολώνει» ούτε μπροστά σε θέματα ταμπού περιγράφοντας σκηνές-ανέκδοτα όπως αυτή: «Σε σπρώχνει με τον αγκώνα του ένας Εβραίος για να σε προσπεράσει στην ουρά έξω από τον κινηματογράφο κι εσύ τον σκουντάς λιγάκι προς τα πίσω, για να είναι εντάξει τα πράγματα, κι αμέσως αυτός αρχίζει να ωρύεται για τους έξι εκατομμύρια νεκρούς». Το σοκ (και το διάπλατο άνοιγμα του στόματος) το έχεις νιώσει έτσι κι αλλιώς από τις πρώτες σελίδες, όταν ο Τζόσουα στο κρεββάτι του πόνου σκέφτεται ότι: «Του χρόνου ίσως ο Σόνι και η Σερ μας έρθουν απευθείας από το Άουσβιτς, τραγουδώντας το «The way we were» μπροστά στις ανοιχτές πύλες ενός ανακαινισμένου κρεματορίου.»

Εκτός του «tour de force» χαρακτήρα του Τζόσουα, εξαιρετικοί είναι και οι δευτερεύοντες ήρωες του μυθιστορήματος. Η Πωλίν, εύθραυστη και συναισθηματική, ο φοβερός και αξεπέραστος Ρούμπεν Σαπίρο λαθρέμπορος, παλιόμουτρο και ντόμπρος, ο γερουσιαστής που βρίσκει τον εαυτό του κάνοντας παρέα με την τρομερή οικογένεια Σαπίρο, η μάνα του Τζόσουα, η Έστερ που στα γεράματα θα βρεί τον εαυτό της επιτέλους ως υπερήφανη μάνα ενός αντισυμβατικού και διάσημου γιού και (κυρίως) ως ιδιοκτήτρια «ινστιτούτου μασάζ» που λεγόταν «Το στοματικό είναι ωραίο», η άσπονδη κολλητή της Πωλίν, η υπερσεξουαλική Τζέιν – ένας χαρακτήρας βγαλμένος από τις καλύτερες σελίδες του Απντάικ – με τον αντιπαθέστατο σύζυγο της, ο αδερφός της Πωλίν, ο Κέβιν, οι φίλοι του Τζόσουα που έχουν ιδρύσει μαζί με τον θεότρελλο αθλητικογράφο τον σύλλογο φίλων του Μακένζι Κινγκ, σε ανάμνηση ενός φιλοναζί πρωθυπουργού του Καναδά και μαζεύονται μια φορά τον χρόνο δήθεν τιμώντας την μνήμη του αλλά στην πραγματικότητα χουλιγκανίζοντας και κανιβαλίζοντας δωμάτια ξενοδοχείων και όχι μόνο.

Είναι ένα «μυθιστόρημα μαθητείας» πολύ διαφορετικό από τα συνηθισμένα πρότυπα του είδους. Κυνικό και ρομαντικό – η ιστορία του Τζόσουα και της Πωλίν είναι και μια υπέροχη ιστορία αγάπης και τρυφερότητας, αναρχικό και βαθιά πολιτικό, κωμικό και δραματικό με σκηνές να θυμίζουν άλλοτε ταινίες του Γούντι Άλλεν και άλλοτε του Τζον Κασαβέτη, γκροτέσκο αλλά και ρεαλιστικό, το βιβλίο αυτό είναι ένα πραγματικό διαμάντι, ιδανικό για χαλαρό και ουσιαστικό ταυτόχρονα διάβασμα.

Ο Ρίχλερ ήταν ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του 20ου αιώνα. Στο έργο του διαπιστώνει κανείς συγγένειες με τον Φίλιπ Ροθ αλλά και με τον Τζον Απντάικ. Ειρωνικός και με αξεπέραστο ανατρεπτικό χιούμορ, σατιρίζει σε όλα του βιβλία τις κοινωνικές συμβάσεις, τον ρατσισμό, την μανία για πλουτισμό και αναγνωρισιμότητα. Κυνικός και αντισυμβατικός στην πολιτική του κριτική δεν διστάζει με άξονα το χιούμορ να σατιρίσει την αυτονομία του Κεμπέκ, θέμα πολύ καυτό, την δεκαετία του 70 στην πατρίδα του, τις πολιτικές μίζες από τους διάφορους μαφιόζους, τους ανίκανους πρωθυπουργούς της χώρας του. Κάποια από τα μυθιστορήματα του, όπως «Ο Τζόσουα τότε και τώρα» και «Ο κόσμος του Μπάρνεϋ» έχουν αρκετά ικανοποιητικά μεταφερθεί στον κινηματογράφο με μικρή όμως επιτυχία αφού είναι πολύ δύσκολο να αποτυπωθεί ο χειμαρρώδης ρυθμός τους αλλά και ο τόσο πλούσιος και στιβαρός λόγος του συγγραφέα στην μεγάλη οθόνη.




Leonard Cohen - I'm your man